واکاوی یک احتمال؛ آنفلوآنزای پرندگان بحران‌ساز خواهد شد؟
به گزارش شفاف، دکتر ابراهیم فقیه‌لو با اشاره به اینکه در اکثر موارد تماس مستقیم انسان با پرندگان، لاشه و یا محیط‌های آلوده به پرندگان از کانون‌های اصلی ابتلا به ویروس آنفلوآنزای پرندگان بوده است، ادامه داد: خوشبختانه تا به امروز موارد ابتلا از انسان به انسان ویروس H۵N۱ گزارش نشده است.
وی با بیان اینکه میزان کشندگی ویروس آنفلوآنزا خصوصا در گروه‌های پرخطر عدد بالایی را به خود اختصاص می‌دهد، اظهار کرد: آمار سرایت‌پذیری آنفلوآنزا در بین پرندگان بسیار بالا است اما در بین پرندگان به انسان بسیار محدود است.
نشانه‌های آنفلوآنزای پرندگان
وی تب بالا (بیش از ۳۸ درجه)، کسالت، سرفه، دردهای عضلانی، درد قفسیه سینه، مشکل در تنگی نفس و در نهایت پنومونی را از جمله نشانه‌های ابتلا به ویروس آنفلوآنزا عنوان کرد و افزود: از روی علامت‌ها نمی‌توان ابتلا به آنفلوآنزای H۵N۱ را در انسان تشخیص داد چرا که همین علامت‌ها در ویروس آنفلوآنزای فصلی و یا سایر ویروس‌های تنفسی وجود دارد؛ بنابراین تشخیص ابتلا به این ویروس نیازمند استفاده از روش‌های مولکولی و آزمایشگاهی است.
وی با اشاره به این که درمان اختصاصی برای ویروس H۵N۱ وجود ندارد، ادامه داد: با توجه به درصد بالای کشندگی این ویروس و سرعت زیاد تبدیل شدن آن به پنومونی، مبتلایان باید تحت مراقبت‌های ویژه قرار گیرند.
واکسن آنفلوآنزای فصلی در برابر آنفلوآنزای پرندگان مصونیت ایجاد می‌کند؟
این متخصص ویروس‌شناسی در پاسخ به این سوال که واکسن فصلی که برای آنفلوآنزای فصلی استفاده می‌شود چه میزان در برابر ویروس H۵N۱ کارایی دارد؟ گفت: این واکسن‌ها هیچ محافظتی در برابر تغییرات آنتی‌ژنتیکی این ویروس ندارد اما با این وجود توصیه می‌شود واکسن فصلی تزریق شود تا از عفونت همزمان دو ویروس پیشگیری شود.
وی با بیان اینکه نمی‌توان پیش‌بینی کرد که پاندمی‌ها در چه سالی و با چه ویروسی دنیا را متحول خواهند کرد، تصریح کرد: باید مراقبت و نظارت کامل بر جهش‌های ژنتیکی ویروس‌ها داشته باشیم تا به محض بروز پاندمی بتوان اقدامات پیشگیرانه را لحاظ کرد.
راه‌های انتقال آنفلوآنزای پرندگان
فقیه‌لو درباره گروه‌های در معرض خطر ابتلا به ویروس آنفلوآنزای پرندگان هشدار داد و گفت: تماس مستقیم با پرندگان راه اصلی انتقال این ویروس است و در حال حاضر افرادی‌که به لحاظ شغلی با پرندگان سر و کار دارند، گروه‌های خطر ابتلا به این ویروس هستند. این افراد باید اقدامات پیشگیرانه‌ای نظیر تجهیزات حفاظتی (ماسک، دستکش و گان) استفاده کنند، مرتب دست‌های خود را بشویند و پیش از شست و شوی دقیق دست‌ها، تماس با بینی و دهان نداشته باشند.
او عدم تماس مستقیم با پرنده‌های وحشی، عدم نگهداری پرنده‌های بیمار در فضای خانه، تماس محافظت نشده با پرندگان در طبیعت، عدم تماس با سطوح آلوده به ترشحات پرندگان و شست‌و شوی دقیق دست‌ها در صورت مواجهه را از جمله راه‌های پیشگیری از ابتلا به ویروس آنفلوآنزای پرندگان دانست.
ابتلا به آنفلوآنزای پرندگان برای چه کسانی خطرناک‌تر است؟
وی با اشاره به اینکه بدن افراد هیچ ایمنی در برابر ویروس آنفلوآنزای پرندگان ندارد، تاکید کرد: میزان خطر برای همه افراد در برابر ابتلا به این ویروس تقریبا یکسان است. طبیعتا افراد بالای ۶۵ سال، مبتلایان به دیابت و بیماری‌های زمینه‌ای در برابر این ویروس آسیب پذیرترند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه تغییرات ژنتیکی ویروس آنفلوآنزا، این قابلیت را به ویروس می‌دهد که با ایجاد ویروس‌هایی جدید به پاندمی تبدیل شود، ادامه داد: در سال ۱۹۹۶ برای اولین بار در جنوب چین ویروس جدیدی در پرندگان شناسایی شد و در ادامه سال ۱۹۹۷ شیوع گسترده‌تری با همین ویروس در هنگ‌کنگ رخ داد.
وی با بیان اینکه تاکنون ویروس آنفلوآنزای مشترک بین پرندگان و انسان در سال‌های مختلف مشاهده شده است، افزود: در سال ۲۰۰۳ بیش از ۲۰ کشور شیوع آنفلوآنزای پرندگان را تایید کردند.
فقیه‌لو تاکید کرد: در سال ۲۰۰۶ نیز اولین مورد آنفلوآنزای پرندگان در تالاب انزلی گزارش شد و در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۵ نیز این موارد در بین پرندگان وحشی و اهلی کشور تکرار شد.
درباره ویروس‌های آنفلوآنزا چه می‌دانیم؟
وی با اشاره به اینکه ویروس آنفلوآنزا از جمله ویروس‌های پوشش‌دار محسوب می‌شود که ژنوم این ویروس‌ها RNA تک رشته‌ای دارند، اظهار کرد: به طور معمول آنفلوآنزا از طریق تنفس و یا تماس دست آلوده با دهان و یا چشم وارد بدن می‌شود.
او با اشاره به علامت‌های بالینی ابتلا به آنفلوآنزا، گفت: عفونت‌های حاد تنفسی یا پنومونی از جمله نشانه‌های ابتلا به آنفلوآنزاست.
فقیه‌لو با بیان اینکه ویروس‌های آنفلوآنزایی که از لحاظ پزشکی اهمیت بیشتری دارند به سه دسته تقسیم می‌شوند، خاطرنشان کرد: آنفلوآنزای A، B و C از جمله آن هستند.
وی با بیان اینکه آنفلوآنزای C ، با علامت‌های مشابه سرماخوردگی بروز می‌کند، خاطرنشان کرد: آنفلوآنزای نوع A و B به شکل پنومونی و عفونت‌های حاد تنفسی بروز می‌کند.
این متخصص ویروس‌شناسی پزشکی، ادامه داد: نکته اینجا است که آنفلوآنزای نوع A، علاوه بر انسان، توانایی انتقال به میزبان‌های دیگری مثل پرندگان، ماکیان، خوک و سایر حیوانات را دارد.
وی از تنوع بالای سرایت پذیری آنفلوآنزای نوع A خبر داد و گفت: برای نامگذاری تنوع آنفلوآنزا از دو حرف H و N استفاده می‌شود.
او با بیان این که موضوعی که باعث می‌شود ویروس آنفلوآنزا نسبت به سایر ویروس‌ها تنوع بیشتری داشته باشد، تغییرات ژنتیکی آنفلوآنزاست، ادامه داد: همه ویروس‌ها دچار تغییرات ژنتیکی می‌شوند که آنفلوآنزا هم از این قاعده مستثنی نیست.
وی با بیان اینکه پدیده نوترکیبی ژنتیکی در ویروس آنفلوآنزا وجود دارد، در این باره توضیح داد: تصور کنید همزمان یک سلول یا میزبان، با دو ویروس یا گاهی سه ویروس آنفلوآنزا از سه میزبان مختلف آلوده شود، این موضوع باعث می‌شود قطعات ژنتیکی با هم مبادله شوند و به عبارتی نوترکیبی ژنتیکی ایجاد شود. در این شرایط ویروس‌هایی ایجاد می‌شوند که با منابع مختلف پدید می‌آیند به طور مثال چند قطعه از آنفلوآنزای انسان و قطعات دیگر از ویروس‌های پرندگان یا خوک‌ها.
وی با تاکید بر اینکه نوترکیبی در آنفلوآنزا ویروس جدیدی را به وجود می‌آورد، ادامه داد: در این فرآیند ویروس جدیدی ایجاد می‌شود که آنتی ژن‌های خاصی دارد که بدن انسان پیش از این ترکیب به هیچ عنوان مواجهه و ایمنی با این مدل نداشته است.
بنابر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، فقیه‌لو در خاتمه، عنوان کرد: پدیده پاندمی آنفلوآنزا در سال ۱۹۱۸ یکی از مرگبارترین بیماری‌های ویروسی قرن را رقم زد.