هنرمندان برای هنر ایرانی ـ اسلامی سند راهبردی و راهبری بنویسند

به گزارش سی وی نت نمایشگاه آثار حبیب رمضانپور عصر پنج شنبه ۱۹ مهرماه در فرهنگستان هنر افتتاح و از کتاب گوهر مقصود که منتخبی از آثار خوش نویسی این هنرمند است نیز رونمایی شد. 

در این مراسم که در تالار ایرانِ فرهنگستان هنر برگزار شد حجت الاسلام خسروپناه اظهار کرد: در کشورمان استادان برجسته خوشنویسی داریم؛ استاد امیرخانی استاد خروش استاد ملک زاده استاد احصایی استاد فلسفی استاد شیرازی استاد اخوین استاد کابلی استاد رسولی استاد جباری و اساتید دیگر از جمله این هنرمندان هستند.

وی ادامه داد: هنر خوشنویسی که عروس هنر ایرانی به شمار می آید یک هنر قدسی است که باید از آن یاد کرد. این هنر از قدیم الایام و در دوران تمدن اسلامی شکل گرفته است. انصافاً باید خوشنویسی را هنر ایرانی اسلامی نامید. آثار ارزشمندی که در طول تاریخ ظهور پیدا کرده اند می توانند برای رشد خوشنویسی در فرهنگ ایرانی اسلامی درس آموز باشند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به ویژگی های رمضان پور گفت: استاد رمضان پور احیاگر خوشنویسی دوران گذشته است. در آثار حکمی و هنری هرچقدر به گذشته و تجربه گذشتگان تمسک بجوییم کار هنری و خلاقیت هنری اثربخش تر و قوام بیشتری پیدا می کند. استاد رمضان پور از آثار میرعماد در دوران صفویه و از آثار میرزا غلامرضا در دوران قاجار بهره برده است. این استفاده از آثار گذشتگان خوشنویسی را قدسی تر قوی تر هنرمندانه تر و حکیمانه تر می کند.

وی ادامه داد: تربیت شاگردان نیز از ویژگی های استاد رمضان پور است؛ مانند سایر اساتید هنر که شاگردانی تربیت کرده اند. آمیختگی هنر استاد با فرهنگ و دین و تمدن اسلامی از دیگر ویژگی های اوست. خلاقیت و نوآوری در کنار بهره گیری از آثار گذشتگان ترکیبی از سنت و نوآوری را در کارهای استاد رمضان پور به وجود آورده است. امیدواریم آثار ایشان در نمایشگاه های بین المللی ظهور و بروز بیشتری پیدا کند چراکه یکی از راه های نشر فرهنگ اسلامی همین هنر خوشنویسی است.

خسروپناه گفت: با گذشت سال ها و چهلمین سالگرد شورای عالی انقلاب فرهنگی سند راهبردی و راهبری در حوزه هنر حکمی نداریم. این نقص بزرگی است. نیاز به سند راهبردی و راهبری در هنر ایرانی اسلامی داریم. البته هنرمندان باید این سند را بنویسند. کار شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب اسنادی است که ذینفعان و صاحب نظران و نخبگان نگاشته اند.

سند هنر ایرانی اسلامی را باید متخصصان بنویسند

وی ادامه داد: سند موسیقی را نیز هنرمندان موسیقی و خانه موسیقی نوشتند سند سینما را هنرمندان سینما و خانه سینما می نویسند سند هنر ایرانی اسلامی را نیز باید خود متخصصان این حوزه بنویسند. شورا نیز باید نظرات نخبگان را به عنوان کار کارشناسی بپذیرد و به تصویب برساند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تاکید بر هنر حکمی افزود: اصطلاح هنر سنتی و هنر مدرن اصطلاحات همین دوره اخیر است. این اصطلاحات شاید در یکی دو قرن اخیر مطرح شده اند. درست است که اصطلاح سنت در قرآن هم به کار رفته اما این مفهوم در هنر با آنچه ما به عنوان هنر سنتی و مدرن می شناسیم تفاوت دارد. به عقیده بنده هنر حِکمی جامع تر و عمیق تر از این تقسیم بندی های معمول است.

خسروپناه در پاسخ به اینکه حکمت چیست؟ گفت: حکمت همان است که قرآن می فرماید: “و ما یذکر إلا أولوا الألباب.” اولوا الألباب یعنی صاحبان خرد ناب؛ کسانی که عقل نظری عقل عملی عقل معاش و عقل معاد را به کار می گیرند. جمع این چهار عقل نتیجه اش حکمت است. پیشنهاد من این است که بر “هنر حکمی” تأکید کنیم نه “هنر سنتی” در مقابل “مدرن.” چرا که حکمت هر چهار عقل (عقل معاد عقل نظری عقل عملی و عقل معاش) را در بر می گیرد.

او در پاسخ به اینکه حکمت چه تأثیری در هنر دارد؟ نیز گفت: هر هنری دارای دو بخش است: محتوا و فرم. خوشنویسی نیز همین طور است. اینکه خوشنویسی از حکمت در محتوای خود بهره می گیرد روشن است؛ مفاهیم حکمی می توانند به نثر یا نستعلیق شکسته نستعلیق یا حتی نقاشی تبدیل شوند. ما از حکمت برای محتوای خوشنویسی استفاده می کنیم و این روشن است. اما سوال جدی این است که اثر حکمت بر فرم چیست؟ آیا حکمت (یعنی آن چهار عقل) بر فرم هم اثر می گذارد؟ قطعاً اثر می گذارد چرا که فرم در هنر زاییده خیال است. تخیل منبع معرفتی هنر است اما ما به غلط آن را خیال تلفظ می کنیم. قوه خیالیه فرم ساز است و ژانرهای هنری را در واقع خیال ایجاد می کند. حکمت (یعنی آن چهار عقل) بر خیال اثر می گذارد و خیال نیز بر فرم اثر می گذارد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: اگر فقط عقل معاد یا همان «سنت» را قبول داشته باشیم و عقل نظری عملی و معاش را نپذیریم یک نوع خیال پردازی در فرم خواهید داشت. اگر عقلانیت مدرن را بپذیریم نوع دیگری از خیال پردازی در فرم و زیبایی شناسی اثر خواهد داشت. اما اگر حکمت را بپذیریم خیال تحت تأثیر آن قرار می گیرد و این اثر بر فرم در خوشنویسی و سایر اقسام هنر مشاهده خواهد شد.

خوشنویسی ذیل هنرهای دیگر نیست

ایرج نعیمایی ـ عضو وابسته فرهنگستان هنر ـ نیز به سخنرانی پرداخت و گفت: خط و ارزش و مبانی زیبایی شناسی آن مبحثی طولانی است که امروز به آن نمی پردازم. اخیراً جایگاه خوش نویسی را صرف نظر از دیگر هنرها تعیین می کنند. سال ها تلاش بر این بود که خوش نویسی را ذیل هنرهای دیگر ببینند که این اجحاف بر این هنر است. همه افرادی که آموزش خوش نویسی می بینند و کسب معرفت می کنند خود هزینه های آن را پرداخت می کنند و این امر مبیّن آن است که خوش نویسی از جایگاه عمیقی در قلب مردم برخوردار است.

او در ادامه به گذشته خوش نویسی پرداخت و ادامه داد: اگر به اصطلاح منطقیون که از واژه «حمل» استفاده می کردند دقت کنیم اولین حمل هنر اسلامی را باید خوش نویسی دانست. ما اولین دوره خوش نویسی را از زمان ابن مُقله آغاز کردیم که خود از وزرای دوران عباسی که ابداع و تنظیم خطوط شش گانه و اصول دوازده گانه خوش نویسی را به وی نسبت می دهند تا میرعماد که جریان اتحاد اسلامی را با خط نستعلیق در دوره صفوی ایجاد کرد. در دوران صفوی به این هنر توجه خاص شد و خوش نویسی فضیلت محسوب می شد؛ ولی در بیشتر دوره ها این هنر محروم بود.

عضو وابسته فرهنگستان هنر خوش نویسی را از اساسی ترین شاخصه های ملی کشور دانست و ابداع انواع خطوط توسط ایرانیان را از افتخارات این سرزمین شمرد و تصریح کرد: تاریخ تمدن بشر در ایران شکل گرفته و اکثر هنرها تابعی از فرهنگ مردم ایران بوده است. ما ۱۳هزار سال تاریخ تمدن داریم و از خطوط میخی تا به امروز خوش نویسی جایگاه خاصی در فرهنگ و هویت ما داشته است.

او در پایان سخنان خود از فقر منابع در حوزه خوش نویسی سخن گفت و افزود که از فرهنگستان هنر توقع می رود که به نشر آثار مرجع بیشتر بپردازد و از چاپ و نشر آثار کسانی که مانند استاد رمضانپور سال ها تلاش می کنند تا آثار قدما را احیا کنند و یا دارای سبک های نوشتاری در خوش نویسی اند حمایت کند؛ زیرا از زمانی که آثار هنری منتشر شد تحول عظیمی در هنر خوش نویسی و دیگر هنرها شکل گرفت و الگوهای خوش نویسی بیشتر در دسترس و اختیار هنرمندان برای رشد و توسعه قرار گرفت.

هنر خوش نویسی گل سرسبد ماست

در ادامه این مراسم علی شیرازی هنرمند خوش نویس به اهمیت کار استاد رمضانپور پرداخت و گفت: برای اینکه اهمیت کار ایشان را متوجه شویم باید بدانیم هنر خوش نویسی گُلِ سرسبد هنرهای تجسمی در کشورهای اسلامی و عرب زبان است.

او به رشد و توسعه خوش نویسی با خط نستعلیق نیز اشاره کرده و افزود: خط نستعلیق از بدو پیدایش تا اواخر دوره قاجار در قالب کتابت و قطعه نویسی بود که شامل سیاه مشق تا چلیپانویسی می شد و در این دوره قطعات بسیاری نگاشته شد. قطعه نویسی به مرور فراموش شد؛ ولی کتابت همچنان رونق خود را دارد. در دهه ۱۳۷۰ نیز نرم افزارهایی برای کتابت با فونتی بر اساس خط استاد اخوین برنامه نویسی شد و پس از ایشان کاوه اخوین نیز به این شیوه کار کرد و آثار موفقی در آن زمان پدید آمد. به تدریج نرم افزارها از خط استاد فلسفی نیز بهره گرفتند و بخشی از کتابت به گرافیست سپرده شد. از اواسط دهه ۱۳۸۰ نسل بعد از ما نیز به دلایل مختلف توانستند قطعه نویسی را زنده کنند و این کار موجب احیای مجدد قطعه نویسی به ویژه به تأسی از قدما شد که آثار استاد رمضانپور از آن جمله است.

این هنرمند خوش نویس در پایان سخنان خود به حمایت همسران خوش نویسان اشاره و خاطرنشان کرد که خوش نویسان بی حمایت همسران خود هرگز نمی توانند به جایگاهی که باید برسند و اگر امروز استاد رمضانپور و دیگر هنرمندان خوش نویس توانسته اند به موفقیت هایی در این زمینه دست یابند بی شک از حمایت همسرشان برخوردار بوده اند.

شیوه قدما با تقلید و تکرار حفظ و حراست می شود

امیراحمد فلسفی ـ هنرمند خوش نویس ـ نیز سخنان خود را با تبریک به فرهنگستان هنر برای چاپ و حمایت یکی از نخبگان هنر خوش نویسی آغاز کرد و گفت: در دوران گذشته رسم بر آن بود که پادشاهان از آثار هنری حمایت کنند. این بود که آثار فاخر و نفیسی تولید شد و امیدوارم این رسم برای دیگر هنرمندان نیز ادامه یابد.

او به آثار خوش نویسی از قبل از اسلام تا بعد از آن اشاره کرد و افزود: اگر به منشور کورش بنگریم متوجه خواهیم شد که با ظرافت و دقت خاصی نگاشته شده و دارای زیبایی خاصی است. بعد از آن در کتیبه ها نیز این امر رعایت شده و در دوره مانی پیامبر ایرانی که نقاش بود نیز نوشته هایی وجود دارد که دارای استحکام و قوام خاصی است. در دوره ساسانی دیوان عریض و طویلی نیز به وسیله منشیان تولید شده که باز هم دارای فرم و استحکام است؛ به طوری که بعد از دوره اسلامی تا حدد ۹۷ سال سکه های ایرانی رواج داشت. در این دوران منشیان ساسانی شرایط جدید را پذیرفتند و خود را با رسم الخط جدید وفق دادند.

این هنرمند خوش نویس آثار نفیس خوش نویسی را متعلق به قرون ۴ و ۵ هجری دانست و افزود: از دوره عباسی که ابن بواب وزیر عباسی حضور داشت صفحه آرایی و قطعه نویسی شکل گرفت و از قرون ۶ و ۷ قمری نیز با زبان فارسی تنظیم شد و پادشاهانْ هر خطه ای را که فتح می کردند هنرمندان آن خطه را نیز با خود می بردند. با صنعتی شدن جهان و استفاده از چاپ به تدریج خوش نویسی در حاشیه قرار گرفت و به صورت چلیپانویسی و دفترنویسی به سیاه مشق نویسی رسید و کم کم از سفارش خارج شد. در اواخر دوره قاجار تا اواخر دوره پهلوی که خوش نویسی کاملاً منزوی شد بعد از عمادالکتّاب سفارش برای چاپ کم شد تا جایی که هنرمندان آثار خود را با همت خود چاپ می کردند. اواخر دهه ۱۳۵۰ نفیس نویسی دوباره رونق گرفت و در دهه ۱۳۶۰ با پدیدآمدن انجمن خوش نویسان این هنر به تدریج گسترش یافت و خوش نویسان بسیاری در این عرصه به فعالیت پرداختند؛ اما تنها منبع استفاده آن ها مرقع رنگین (جلد ۱ و ۲) بود که به همت انجمن منتشر شده بود.

او در پایان سخنان خود به سبک های خوش نویسی پرداخت و تقلید و تکرار از شیوه قدما را شیوه ای برای تولید آثار ماندگار خواند که عیار مناسب داشته باشند و موجب حفظ و حراست از شیوه قدما خواهند بود.

دستگاه های فرهنگی و هنری از هنرمندان خوش نویس حمایت کنند

در ادامه این مراسم محمد شهبازی ـ هنرمند خوش نویس ـ نیز سخنرانی کرد و دلیل وقوف رمضانپور به ظرایف خوش نویسی را دل دادگی او دانست. او همچنین از خاطرات مشترک خود با حبیب رمضانپور یاد کرد.

این هنرمند خوش نویس حمایت دستگاه های فرهنگی و هنری را برای این قشر از هنرمندان که با تلاش و علاقه و عشق به این هنر می پردازند خواستار شد و به جایگاه هنر خوش نویسی در میان هنرهای ایرانی اسلامی پرداخت.

این مراسم با اجرای احسان الله شکرالهی همراه بود و عبدالحسین خسروپناه ـ دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ـ مجید شاه حسینی ـ رئیس فرهنگستان هنرـ محمدعلی رجبی داریوش ارجمند و عبدالحمید قدیریان ـ از اعضای پیوسته فرهنگستان هنر ـ علیرضا اسماعیلی ـ دبیر فرهنگستان هنرـ ایرج نعیمیایی ـ عضو وابسته فرهنگستان هنر ـ محمد خراسانی زاده ـ مدیرکل هنرهای تجسمی ـ حضور داشتند. 

بر اساس اعلام فرهنگستان هنر کیخسرو خروش امیراحمد فلسفی اسرافیل شیرچی محمد شهبازی غلامرضا راهپیما الهه خاتمی و… نیز جمعی از هنرمندان حاضر در این مراسم بودند.

این مراسم با یادی از استاد زنده یاد حبیب الله آیت اللهی عضو پیوسته فرهنگستان هنر که به تازگی بدرود حیات گفته ادامه یافت و فیلمی از استاد رمضانپور نیز پخش شد.

در پایان این مراسم نیز با حضور مجید شاه حسینی رئیس فرهنگستان هنر داریوش ارجمند حبیب رمضانپور و احسان الله شکرالهی از کتاب گوهر مقصود منتخبی از آثار خوش نویسی حبیب رمضانپور رونمایی و نمایشگاه منتخب آثار این هنرمند نیز در موسسه فرهنگی هنری صبا سالن لرزاده افتتاح شد.

این نمایشگاه تا پایان آنلاین ۱۴۰۳ در سالن لرزاده مؤسسه فرهنگی هنری صبا برپا خواهد بود.

انتهای پیام