امروزه یکی از فعالیت های مهم در ساخت ساختمان های بتنی، بتن ریزی است و نکته اساسی در بتن ریزی، قالب بندی بتن میباشد که این قالب بندی باعث شکل دهی بتن و سفت شدن آن میشود. انواع قالب بندی بتن بر اساس مصالح مورد استفاده در ساخت آن طبقه بندی میشود که از آنها میتوان به قالب پلای وود و قالب فلزی اشاره نمود. در این مقاله به مطالبی همچون قالب بندی چیست، چه انواعی دارد و ویژگی یک قالب خوب چیست، خواهیم پرداخت.
یکی از تجهیزات مهم و ضروری در ساخت و ساز های بتنی استفاده از قالب برای نگهداری و ایجاد اشکال مختلف بر روی بتن می باشد که برای این کار نیازمند تجهیزات مختلف قالب بندی هستیم در واقع متعلقات قالب بندی ابزار های لازم و ضروری قالب بندی بتن هستند که در انواع مختلف سازه های بتنی برای اتصال پنل های قالب بتن فلزی به یکدیگر و تقویت سیستم قالب بندی برای بتن ریزی در مراحل مختلف پروژه مورد استفاده قرار میگیرند.
از جمله متعلقات قالب بندی بتن میتوان پین و گوه ، گیره ، لوله ، انواع بولت یا تسمه بولت و…اشاره کرد که در اجرا و تقویت سیستم قالب بندی بتن نقش اساسی دارند لوازمی که برای قالب بندی بتن مورد نیاز است را با نام تجهیزات قالب بندی می شناسند. این لوازم شامل براکت ، سکوی بتن ریزی ، جک سقفی ، بلت مهاری ، کلمس ، گوه نر و ماده فولادی ، گیره قالب بندی ، مهره بلت ، میان بلت ها ، نبشی پانچ شده و واشر بلت ها می باشد که در ادامه به کاربرد تمامی این تجهیزات خواهیم پرداخت.
قالب بندی چیست؟
تخته قالب بندی به سازه ای گفته میشود که بتن یا سایر مواد مشابه در آن ریخته میشود تا پس از گذشت مدتی، سفت گردد. این قالب ها معمولا یا موقت هستند یا دائمی. قالب موقت آن یک قالب قابل استفاده مجدد است که پس از شکل گرفتن بتن و سفت شدن آن، از اطراف بتن برداشته میشود اما قالب دائمی برای همیشه در جای خود باقی میماند و برداشته نمیشود.
ساخت قالب
ساخت قالب بتن باید توسط متخصصانی مانند بتن ریز، نجار و نجار قالب انجام گردد. قبل از هرگونه ریختن بتن، قالب بتن طراحی و نصب میشود و برای صفحات، پی ها، کف، ستون ها، دیوارها، تیرها و سایر عناصر بتنی استفاده میگردد. قالب باید به منظور ساخنه شدن بتن با كیفیت بالا، تراز بوده و از مقاومت کافی برای تحمل وزن بتن داخل آن برخوردار باشد. به همین دلیل است که برای ساخت قالب باید از متخصصان این حوزه استفاده نمایید تا متحمل پرداخت هزینه های اضافی نگردید.
قالب های بتن را به چند طریق همانند انواع قالب بر اساس جنس ماده و انواع قالب بر اساس اجزای ساختمانی دسته بندی میکنند که در ادامه به این موارد میپردازیم.
قالب بتن استاندارد چه ویژگی هایی دارد؟
با توجه به اینکه بتن از متریال هایی مثل ماسه، شن، سیمان و آب تشکیل می شود بسیار روان و شکل پذیر می باشد. به همین دلیل وجود قالب های بتنی در محل ساختمان بسیار حائز اهمیت می باشد. البته برای اینکه بتن، شکل و ابعاد مورد نظر را بگیرد انتخاب قالب و متریال اولیه آن بسیار مهم است. لذا در زمان انتخاب قالب باید دقت کنید مواد این سازه از سه اصل کیفیت، مقرون به صرفه بودن و ایمنی برخوردار باشند.
قالب بندی استاندارد سبب می شود هیچ عامل خارجی مثل تنش بر روی بتن‌ها تاثیر نگذارد و مقاومت بتن کم نشود. البته برای این سوال که چرا قالب بندی بتن انجام می گیرد دلایل دیگری هم وجود دارد که عبارتند از:
- قالب های بتنی مانع از کم شدن رطوبت بتن می شود.
- قالب بندی بتن به ایجاد یک عایق بندی خوب در محل ساختمان کمک می کند.
- این نوع قالب بندی مانع از حرکت و جابجایی اجزای داخل بتن نظیر میلگردها می شود.
- قالب بندی از ورود تنش های مکانیکی به بتن جلوگیری می کند.
- یکی از بهترین راهکارها برای جلوگیری از نشت شیره بتن استفاده از قالب بندی بتن است.
کیفیت قالب بتن
چند فاکتور مهم در کیفیت قالب بتن دخیل هستند و کارایی مناسب بتن را به همراه می‌آورند. این عوامل عبارتند از:
- مقاومت قالب بتن
- صلبیت قالب بتن
- مقاومت در برابر ضربه قالب بتن
- دوام قالب بتن
- وزن قالب بتن
مقاومت قالب بتن
مقاومت و استحکام متریال های تشکیل دهنده قالب بندی بتن باید به گونه ای باشد که هر نوع نیرو و فشار خارجی را تحمل کند. این فاکتور، ایمنی قالب را هم تضمین می کند.
صلبیت قالب بتن
با توجه به اینکه بتن یک ماده بسیار سنگین است صلبیت قالب بندی بتن باید به گونه ای باشد که زیر این بار وارده، خم نشود. حتی اگر چنین جابجایی در سازه صورت گیرد باید خیلی کم و قابل پیش بینی باشد. چرا که اگر این تغییر شکل و جابجایی وسیع باشد تاثیر زیادی بر سطح انحراف بتن می گذارد. لذا برای تشخیص مقدار و مکان این انحرافات باید صلبیت ماده تشکیل دهنده قالب ثابت باشد.
مقاومت قالب بتن در برابر ضربه
ساخت این قالب ها باید به گونه ای باشد که نه تنها در برابر ضربه و آسیب دیدن مقاوم باشند بلکه هیچ تکه ای از قالب، جدا و یا ریخته نشود. برای اطمینان از این ویژگی باید نحوه ریزش متریال های سازنده قالب بررسی و تعیین شود. البته باید این نکته را یادآوری کنیم در زمان ساخت این قالب ها و برای افزایش ایمنی، انتخاب مواد شکل پذیر اهمیت بیشتری نسبت به مواد شکننده دارند.
دوام قالب بتن
دوام قالب های بتنی یکی از مهمترین ویژگی های یک قالب خوب است. چرا که هم صرفه اقتصادی دارد و هم کیفیت آن را تضمین می کند و سبب می شود از قالب مجددا استفاده کرد. با توجه به اینکه معمولا قالب های بتنی را در محیط باز می سازند و در فواصل تولید و اتصال سایر اجزا، این سازه تحت شرایط محیطی و در معرض هوا قرار دارد انتظار می رود این سازه و صفحات داخلی آن از موادی ساخته شوند که در برابر عوامل محیطی نظیر باد، باران، رطوبت، نور مستقیم خورشید، خوردگی، هوازدگی و … مقاوم باشند و کمتر تجزیه شوند.
از طرف دیگر، دوام و مقاومت این قالب در برابر گرما و سرما بسیار مهم است. چرا که سرمای شدید سبب یخ زدن آب درون بتن و کاهش گیرش بتن می شود. لذا عایق حرارتی بودن مواد تشکیل دهنده قالب نیز بسیار مهم می باشد. این فاکتور سبب شده دمای بتن تا زمان گیرش، آنچنان تغییر نکند.
حداقل زمان لازم براي قالب‌برداري
برای استفاده از جدول بالا، باید به نکات زیر دقت داشته باشید.
- حين سخت شدن بتن، دماي محيط به كمتر از صفر درجه سانتيگراد تنزل ننمايد
- در صورت تنزل دماي محيط به كمتر از صفر درجه سانتيگراد، بايد ارقام جدول متناسباً و حداقل به ميزان مدت يخبندان افزايش يابند.
- هنگام قالب‌برداري سطوح قائم، جهت حفظ بتن در برابر گرما يا سرماي محيط بلافاصله پس از قالب‌برداري عمل آوردن بتن به روش مقتضي صورت پذيرد.
- در صورت استفاده از سيمان زودگير، ارقام جدول فوق قابل كاهش می‌یابد. هنگام استفاده از مواد درگير كننده در ساخت بتن، بايد ارقام جدول فوق افزايش يابند.
- اگر ملاحظات خاصي براي پرهيز از ترك‌هاي زود هنگام يا تقليل تغيير شكلهاي ناشي از وارفتگي مد نظر باشد، بايد ارقام جدول را افزايش داد.
- به علاوه چنانچه عمل آوردن تسريع شده يا قالب‌بندي خاصي نظير قالبهاي لغزان مطرح باشد، ممكن است مقادير فوق را كاهش داد.
- ب: برداشتن قالبها و پايه‌ها در مدتهاي كمتر از مقادير مندرج در جدول فوق فقط به شرط آزمايش ميسر است
نکات مهم بعد از بتن ریزی
پس از انجام روند قالب‌بندی فلزی و انجام نکات مربوط به آن، به مرحله بتن ریزی میرسیم. بعد از آنکه بتن ریخته شد و گیرش اولیه پیدا کرد (بعد از حدود ۱٫۵ ساعت) عملیات خاصی برای نگهداری بتن باید آغاز شود. این عملیات که به عملآوری یا نگهداری بتن موسوم است باعث می شود تا به مشخصات مورد نظر برای بتن که در طراحی در نظر گرفته شده است دست پیدا کنیم و مقاومت و دوام بتن را بالا ببریم.
۱- تمامی مقاطعی که بتن ریزی میگردد تا ۳ روز باید آب پاشی شده و تا هفت روز مرطوب نگه داشته شود. این عمل در بالا بردن کیفیت بتن بسیار حائز اهمیت است.
