«گواتر» چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟

به گزارش سی وی نت، به بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیرویید گواتر گفته می‌شود. مهم است که بدانیم وجود گواتر الزاماً به معنی اختلال در عملکرد تیرویید نیست، بلکه گواتر می‌تواند در غده تیرویید با تولید هورمون بیش از میزان طبیعی (پرکاری تیرویید) کم‌تر از میزان طبیعی (کم‌کاری تیرویید) یا به میزان طبیعی ایجاد شود. وجود گواتر نشان‌دهنده وجود شرایطی است که باعث رشد غیرطبیعی تیرویید می‌شود.

چه عواملی باعث ایجاد گواتر می‌شود؟

یکی از شایع‌ترین علل تشکیل گواتر در سطح جهان کمبود ید است. البته این علت در حال حاضر به طور شایع مشاهده نمی‌شود و در ایران نیز تقریباً ریشه‌کن شده است. نقش اولیه و مهم تیرویید جذب ید از جریان خون برای ساخت هورمون تیرویید است. اگر غده تیرویید به میزان کافی ید در دسترس نداشته باشد، نمی‌تواند به میزان کافی هورمون بسازد. بنابراین با کمبود ید فرد دچار کم‌کاری تیرویید می‌شود. به دنبال این رویداد، غده هیپوفیز در مغز پایین بودن سطح هورمون تیرویید را به صورت یک پیام دریافت می‌کند و در قبال آن به تیرویید پیام می‌فرستد. نام این پیام هورمون تحریک‌کننده تیرویید یا TSH است. همانطور که از نامش پیداست این هورمون غده تیرویید را برای تولید هورمون و افزایش اندازه تیرویید تحریک می‌کند. این رشد غیرطبیعی اندازه تیرویید گواتر نامیده می‌شود. در نتیجه کمبود ید یکی از علل ایجاد گواتر است.

علت شایع‌تر ایجاد گواتر، التهاب تیرویید با عنوان «هاشیموتو» است. این بیماری یک نوع بیماری خود ایمنی است که درنتیجه آن غده تیرویید بر اثر فعالیت سیستم ایمنی خود بیمار تخریب می‌شود. در حالی که تخریب پیشرفت می‌کند غده تیرویید قادر نخواهد بود به میزان کافی هورمون تولید کند. غده هیپوفیز با دریافت این پیام یعنی کاهش سطح هورمون تیرویید، TSH بیشتری برای تحریک تیرویید ترشح می‌کند. این تحریک باعث رشد تیرویید و ایجاد گواتر می‌شود.

علت دیگر بروز گواتر بیماری گریوز است. در این بیماری سیستم ایمنی فرد پروتئینی به نام ایمونوگلوبولین تحریک‌کننده تیرویید (TSI) تولید می‌کند. TSI مانند TSH باعث تحریک رشد غده تیرویید و ایجاد گواتر می‌شود. همچنین  TSI باعث تحریک غده تیرویید برای تولید بیش از اندازه هورمونی شود (پرکاری تیرویید) و چون غده هیپوفیز متوجه وجود هورمون تیرویید بیش از میزان طبیعی می‌شود، ترشح TSH را متوقف می‌کند. علی‌رغم این موضوع غده تیرویید به رشد و افزایش تولید هورمون ادامه می‌دهد. بنابراین بیماری گریوز باعث ایجاد گواتر و پرکاری تیرویید می‌شود.

یکی از علت‌های دیگر، بروز گواتر چند گره‌ای است و افراد مبتلا به این اختلال دچار بزرگی غده تیرویید ناشی از وجود یک یا چند گره در غده خود هستند. این بیماری با احساس وجود گره در غده در هنگام معاینه مشخص می‌شود. بیماران می‌توانند با یک گره بزرگ و چند گره کوچک‌تر یا گره‌های متعدد در غده تیرویید به نزد پزشک متخصص معرفی می‌شوند. علت این نوع از گواتر به خوبی مشخص نشده است.

گواتر چگونه تشخیص داده می‌شود؟

گواتر معمولاً در زمان معاینه بالینی و زمانی که بزرگی غده تیرویید در معاینه مشخص باشد، تشخیص داده می‌شود. مهم است که علت گواتر مشخص شود. در قدم اول فعالیت تیرویید شما مورد بررسی قرار می‌گیرد. اینکه آیا تیرویید شما پرکار یا کم‌کار است و هر آزمایش بعدی بستگی به نتایج آزمایشات فعالیت تیرویید دارد.

اگر تیرویید شما به طور منتشر بزرگ است و شما به پرکاری تیرویید مبتلا باشید، پزشک شما احتمالا بررسی‌های دیگری برای تشخیص بیماری گریوز انجام خواهد داد و اگر شما به کم‌کاری تیرویید مبتلا باشید، ممکن است دچار تیروییدیت هاشی‌موتو شده باشید و امکان دارد آزمایشات خونی دیگری برای قطعی شدن تشخیص انجام شود. سایر بررسی‌هایی که به تشخیص علت گواتر کمک می‌کنند ممکن است شامل اسکن ید رادیواکتیو، سونوگرافی تیرویید یا نمونه‌برداری به روش آسپیراسیون با سوزن باریک باشد.

نحوه درمان گواتر

درمان گواتر بستگی به علت آن دارد. اگر گواتر ناشی از کمبود ید در رژیم غذایی باشد (که البته شایع نیست) شما نیاز به مکمل خوراکی ید دارید و این باعث کاهش در اندازه گواتر می‌شود، اما معولاً گواتر به طور کامل برگشت نمی‌کند. اگر گواتر ناشی از تیروییدیت هاشی‌موتو باشد و شما کم‌کاری تیرویید داشته باشید، به شما هورمون تیرویید به صورت قرص روزانه داده می‌شود. این درمان سطح هورمون تیرویید بدن شما را طبیعی می‌کند، اما ممکن است گواتر به طور کامل برگشت نکند.

بنابر اعلام دانشگاه علوم پزشکی تهران، اگر گواتر ناشی از پرکاری غده تیرویید باشد، درمان بستگی به علت پرکاری تیرویید دارد، در بعضی از موارد پرکاری تیرویید، ممکن است درمان باعث برطرف شدن گواتر شود. اگر درمان خاصی پیشنهاد نشد ممکن است به شما در مورد احتمال ابتلا به پرکاری و کم‌کاری تیرویید در آینده آگاهی داده شود. به هر حال اگر مشکلاتی ناشی از اندازه بزرگ تیرویید به طور خاص ایجاد شود مثل تنگ کردن راه هوایی، در آن صورت ممکن است پزشک به شما پیشنهاد انجام عمل جراحی تیرویید را بدهد.

انتهای پیام