به طور کلی ورق های فولادی از طریق انجام دو فرآیند نورد گرم و نورد سرد، به ورق های گرم و سرد تبدیل می شوند. ورق های گرم یا همان سیاه به وسیله اسلب فولادی یا تختال تولید می شوند، اما ورق های سرد یا روغنی با استفاده از انجام فرآیند نورد سرد بر روی ورق سیاه تولید می شوند.

فرآیند نورد سرد دارای مراحل بیشتری در برابر نورد گرم می باشد که از جمله آن ها می توان به اسیدشویی ورق های گرم، شستشوی آبشاری، نورد سرد، شستشوی الکترولیتی، واحد باز پخت هیدروژنی، نورد پوسته ای، خط بازرسی و اصلاح کلاف اشاره کرد. لازم به ذکر است این فرآیند در دمای زیر تبلور انجام شده و مانند نورد گرم به دمای بسیار بالا نیاز ندارد.

واحد اسیدشویی نیز در جهت پاکسازی ورق های گرم انجام می شود؛ زیرا این فلزات در دمای بسیار بالا تولید می شوند و سطح آن ها زبر و سخت است. بنابراین به غلطک های نورد سرد آسیب می رسانند؛ از این رو آن ها را اسیدشویی می کنند تا قابلیت انجام فرآیند نورد سرد را داشته باشند.

هدف از تولید شیت های سرد، دستیابی به محصولاتی با مقاومت بالا، سطحی درخشان و صیقلی، ضخامت پایین و انعطاف پذیری مطلوب می باشد. همچنین از دیگر خواص این فلزات می توان به داشتن گریدهای متنوع اشاره کرد. منظور از گرید، همان کیفیت های مختلف محصولات روغنی است که تفاوت آن ها در ترکیبات شیمیایی است که با استفاده از عناصر آلیاژی تغییر می کنند.

اصلی ترین کیفیت های محصولات روغنی شامل موارد ST12، ST13، ST14، ST16، EK2 و QSTE است که هر کدام با داشتن عناصر آلیاژی مختلف، از خواص و ویژگی های گوناگونی برخوردار هستند. منظور از این خواص بیشتر قابلیت فرم پذیری، جوش پذیری، استحکام کششی و … می باشد. به طور مثال اگر به استفاده از ورق روغنی در یک صنعت با میزان فرم پذیری معمولی و استحکام کششی بیشتری مورد نظر داشته باشیم، از گریدهای معمولی مانند ST12 استفاده می کنیم.

به طور معمول سه کیفیت اول با نام های اختصاری کیفیت معمولی (ST12)، کیفیت نیمه کشش (ST13) و کیفیت فوق کشش (ST14) معرفی می شوند و همان طور که از نام آن ها پیداست، برای موارد معمولی، نیاز به کشش بسیار و نیاز به کشش بسیار عمیق به کار برده می شوند.

از کاربرد های ورق روغنی یا سرد می توان به صنایعی مانند خودروسازی، تولید لوازم خانگی، تسمه و نوار، ساخت لوازم آشپزخانه، مبلمان اداری، ساخت پانل و تولید محصولات پوششی و گالوانیزه اشاره کرد. این فلزات تحت فشار بسیار بالا تولید شده و به همین علت در این صنایع و سایر موارد دیگر کاربردهای زیادی را به خود اختصاص می دهند.

تفاوت ورق روغنی و سیاه

همان طور که ذکر شد، ورق روغنی از طریق انجام فرآیند نورد سرد بر روی شیت های گرم تولید می شود. در واقع می توان گفت ورق روغنی یک محصول ثانویه است که از طریق اولین ورق فولادی یعنی سیاه تولید می شود. این اصلی ترین تفاوت ورق روغنی و سیاه است. دومین تفاوت این دو فلز در نحوه تولید است که فرآیند نورد گرم در دمای بسیار بالا و نورد سرد در دمای زیر تبلور انجام می گیرد.

سومین تمایز ورق روغنی و سیاه در تعداد مراحل نورد است. در نورد گرم مراحل تولید شامل ذوب، ریخته گری، پوسته زدایی، نورد سخت، نورد نهایی، خنک کاری و کلاف پیچ است؛ در صورتی که مراحل نورد سرد، سخت تر و طولانی تر می باشد. همچنین به دقت بسیار بالاتری نیاز دارد.

سطح ظاهری این دو محصول به سبب این فرآیند ها کاملاً با یک دیگر تمایز دارد. ورق های گرم دارای سطحی زبر و رنگی کدر و مات می باشند؛ در صورتی که ورق های سرد دارای سطحی یک دست، صاف، صیقلی و درخشان می باشند. همچنین رنگ آن ها نقره ای روشن است.

از سوی دیگر این فلزات دارای ترکیبات شیمیایی مختلفی می باشند و با توجه به آن ها شیت های سیاه دارای مقاومت بسیار بالا در برابر ضربه، فشارهای کششی، بازه ضخامتی متنوع، گریدهای مختلف و عرض های گوناگونی می باشند؛ در صورتی که شیت های روغنی دارای مقاومت در برابر خوردگی، سطح صاف و صیقلی، ضخامت پایین و در عین حال مقاومت بالا در برابر ضربه هستند.

دیگر تفاوت ورق روغنی و سیاه در ابعاد آن ها می باشد. محصولات سرد دارای بازه ضخامتی 3/0 میلی متر تا 3 میلی متر می باشند؛ در صورتی که فلزات گرم دارای بازه ضخامتی بین 1 تا 150 میلی متر می باشند. ورق های روغنی نیز در دو عرض رایج 1000 و 1250 میلی متری ارائه شده و ورق های سیاه دارای عرض های 1000، 1250، 1500 و 2000 میلی متری هستند.

همان گونه که ذکر شد، شیت های روغنی دارای چند گرید مختلف ST12، ST13، ST14، ST16، EK2 و QSTE می باشند؛ در صورتی که شیت های آهنی تنوع بسیار بالایی را در گرید به خود اختصاص می دهند که برخی از آن ها شامل ST37، ST52، ST33، ST44، A283، A516 و A285 ، ورق های ضد سایش و خوردگی می باشند. هر کدام از این کیفیت ها به تنهایی درجه بندی داشته و در کل به دو نوع محصولات گرم معمولی و صنعتی تقسیم بندی می شوند و به این ترتیب کاربردهای خاصی دارند.

بهتر است بدانید تفاوت در ویژگی ها و ترکیبات شیمیایی مختلف سبب تمایز در کاربرد ورق های روغنی و سیاه شده است. فلزات گرم با کیفیت معمولی در مصارف سبک مانند تولید لوله و پروفیل های باز و بسته در انواع مختلف، ساخت ریل های آهنی، ساخت گارد ریل، قطعات ساختمان سازی و … به کار برده می شوند. در مقابل ورق های گرم صنعتی، همان طور که از نامشان نیز پیداست، در موارد بزرگ تر مانند ساخت انواع مخازن تحت فشار و حمل، قطعات صنعتی، خودروسازی، سد سازی، پل سازی، سازه های فلزی سنگین و … استفاده می شوند.

اما محصولات سرد یا روغنی در موارد سبک تر و کوچک تر مانند تولید لوازم خانگی، ساخت مبلمان، تجهیزات آشپزخانه، تولید لوله و تسمه و نوار، ساخت سایر ورق های فولادی پوشش دار، صنعت خودروسازی و … به کار برده می شوند. همچنین قابلیت فرم پذیری بسیار بالا و رنگ پذیری از دیگر خواص محصولات روغنی است که ورق های گرم از آن ها برخوردار نمی باشند.

مشخصات گریدهای ورق روغنی

بهتر است بدانید ورق های فولادی به همراه آلیاژهای مختلفی که دارند، بر اساس استانداردهای ملی و بین المللی تولید می شوند. در واقع نحوه تولید، میزان عناصر به کار رفته در هر کیفیت و مکث در مراحل مختلف، با بهره گیری از این استاندارد ها انجام می شود. از مهم ترین عناصر آلیاژی که در ساخت محصولات روغنی به کار برده می شوند، می توان به کربن، منگنز، سیلیسیوم، فسفر، گوگرد، کروم و … اشاره کرد.

با این وجود فلزات سرد با توجه به مقادیر این عناصر در ترکیبات شیمیایی و فرآیند هایی که بر روی آن ها انجام می شود، دارای سه دستی کلی می باشند.

• استاندارد: (ST12 )
• نیمه کشش: (ST13 ) همراه با خاصیت کشسانی کم
• فوق کشش: ( ST14 ) همراه با خاصیت کشسانی بالا

این فلزات با نام های اختصاری مخصوص به خود شناخته می شوند. در هر کدام از آلیاژ های ST12، ST13 و ST14 کلمه ST نماد مقاومت و عدد مقابل آن نشان دهنده میزان استحکام کششی محصول است. یک سری از گریدها نیز با خواص لعاب پذیری و ضد سایش (EK2) و قابلیت ضد زنگ (QSTE) تولید و عرضه می گردند.

استاندارد نامگذاری این کیفیت ها بر اساس DIN کشور آلمان بوده و معادل این نام ها بر اساس استاندارد اروپا EN شامل موارد زیر است:

• ST12=DC01
• ST13= DC03
• ST14= DC04

همچنین این فلزات به دو صورت رول و شیت عرضه می شوند، اما از نظر سطح ظاهری قابلیت عرضه به دو شکل روغن اندود شده و روغن اندود نشده را دارند که مطابق با سفارش خریدار توسط کارخانه انجام می شود. همچنین جلا و پرداخت سطح شیت های روغنی با چند ظاهر زبر، مات، براق و نیمه براق عرضه می گردد.

در نهایت و پیش از بررسی کیفیت های اصلی محصولات سرد لازم است بدانید هر کدام از این کیفیت ها دارای تاریخ انقضا می باشند؛ زیرا لایه روغنی سطح آن ها خاصیت ضد خوردگی داشته، اما پس از مدتی خواص اولیه خود را از دست می دهند. در واقع باید در نظر گرفت که هر کیفیت تا چه زمانی قابلیت پرس کاری و کشش بیش از حد را دارد. مشخصات هر کیفیت در ادامه بررسی شده است:

مشخصات ورق روغنی   ST12

یکی از اصلی ترین کیفیت های ورق روغنی که با نام استاندارد و معمولی شهرت یافته است، ورق روغنی ST12 می باشد. این فولاد مزیت بسیار مهمی دارد و آن هم تاریخ انقضا آن است که در حدود 18 ماه می باشد. البته توجه داشته باشید به طور کلی طول عمر ورق های روغنی بین 3 تا 10 سال است. از کاربردهای ورق روغنی ST12 نیز می توان به صنایع ساختمان سازی و مصارف عمرانی اشاره کرد.

ویژگی های شیت  ST13

از ویژگی های کیفیت نیمه کشش محصولات روغنی یا ST13 نیز می توان به قابلیت انجام عملیات پرس کاری در عمق کم بر روی آن ها اشاره کرد. این محصول تاریخ انقضایی در حدود 8 ماه داشته و منظور از تاریخ انقضا برای این فلزات خاصیت ضد خوردگی آن ها است. کاربرد این فلزات نیز بیشتر در سازه های سریع صنعتی و غیر صنعتی می باشد.

مشخصات ورق ST14

کیفیت ST14 یکی از پرکاربردترین گریدهای ورق روغنی به شمار می آید که تاریخ انقضا این فلز نیز مانند کیفیت قبلی در مورد مقاومت در برابر خوردگی حدود 8 ماه است. سایر مشخصات ورق ST14 شامل خاصیت انعطاف پذیری بسیار بالا و در واقع کشش فوق العاده آن می باشد. به این سبب از این گرید در مصارفی که نیاز به پرس کاری عمیق است استفاده می شوند. کاربرد در صنعت خودروسازی نیز از دیگر مصارف شیت های ST14 می باشد. این فلز از نظر کاربرد با ورق ST12 نیز بسیار مقایسه می گردد.

کارخانه های برتر تولید کننده ورق روغنی

کارخانه فولاد مبارکه اصفهان

اولین و بزرگ ترین تولید کننده ورق های فولادی در کشور و خاورمیانه، کارخانه فولاد مبارکه در شهر مبارکه استان اصفهان واقع شده است. این مجموعه فعالیت خود را در تولید ورق های سرد و روغنی از سال 1379 آغاز کرده است. ورق روغنی فولاد مبارکه از کیفیت بسیار بالایی برخوردار می باشد و دقت این مجموعه در بسته بندی آن ها برای مصرف کنندگان از اهمیت بسیاری برخوردار است.

ورق روغنی در این کارخانه به صورت رول تولید شده و عرض های رایج آن 1000 و 1250 میلی متری است. وزن رول روغنی فولاد مبارکه نیز در حدود 4 تا 10 تن می باشد. یکی از مهم ترین مزیت های ورق روغنی مبارکه، پایین بودن میزان تلورانس ابعادی آن می باشد که در بین سایر کارخانه ها در پایین ترین میزان خود قرار دارد.

شرکت فولاد هفت الماس

دومین تولید کننده برتر ورق روغنی در کشور، شرکت صنایع هفت الماس واقع در استان قزوین می باشد. این کارخانه در سال 1357 تولید شد و استاندارد تولید ورق روغنی آن بر اساس اروپا EN 10130-2006 صورت می گیرد. بخشی از تولیدات ورق روغنی هفت الماس در جهت تأمین نیاز داخلی کشور و بخشی دیگر از تولیدات آن جهت صادرات در نظر گرفته می شود. ضخامت ورق های سرد و روغنی در کارخانه هفت الماس بین 18/0 تا 5/2 میلی متر و عرض آن ها بین 720 تا 1280 میلی متر است. عرضه آن ها نیز به صورت کلاف، کلاف نواری و شیت انجام می گیرد.

مجموعه فولاد غرب آسیا

آخرین کارخانه برتر تولید کننده ورق روغنی در کشور، مجتمع فولاد غرب آسیا است که در سال 1383 در شهرستان دلیجان فعالیت خود را آغاز کرد. این کارخانه در نزدیکی فولاد مبارکه قرار داشته و تولید انواع محصولات سرد را با بالاترین کیفیت و استانداردها انجام می دهد. یکی از اصلی ترین مواردی که در تولید محصولات روغنی در نظر گرفته می شود، شامل ضخامت، وزن و سایز آن ها است که در فولاد غرب از تنوع بالایی بهره مند شده است. ظرفیت تولید این مجموعه به صورت سالیانه 550 هزار تن ورق روغنی می باشد.