قدیمی ترین شهر زیرزمینی دنیا کدام است؟

شهر زیرزمینی دیرینکویو (Derinkuyu) در منطقه کاپادوکیای ترکیه، که در دل زمین و در عمقی بیش از ۸۵ متر پنهان شده، به عنوان قدیمی ترین و بزرگترین شهر زیرزمینی کشف شده در جهان شناخته می شود. این سازه ی شگفت انگیز که گویی روایتی از هوش و سازگاری بشر باستان را در خود نهفته، دروازه ای به دنیایی فراموش شده در زیر پاهای ما می گشاید.

معماری زیرزمینی، شگفتی پایدار هوش بشر است که در طول تاریخ، در پاسخ به نیازهای گوناگون، از پناهگاه های دفاعی گرفته تا سکونتگاه های دائمی، در اعماق زمین جان گرفته است. این سازه های پنهان، نه تنها خلاقیت و مهارت های مهندسی پیشینیان را به نمایش می گذارند، بلکه داستان هایی ناگفته از زندگی، بقا، و جامعه سازی در شرایط دشوار را روایت می کنند. هنگامی که نامی از قدیمی ترین شهر زیرزمینی دنیا به میان می آید، ناخودآگاه ذهن به سوی مکان هایی مرموز و شگفت انگیز رهسپار می شود؛ مکان هایی که شاید کمتر کسی انتظار کشف آن ها را در زیر سطح زمین داشته باشد. این مقاله، ما را به سفری عمیق در دل تاریخ می برد تا نه تنها به پرسش اصلی پاسخ دهد، بلکه پرده از رازهای بزرگترین و پیچیده ترین شهرهای زیرزمینی باستان بردارد و گستردگی این پدیده را در سراسر جهان نمایان سازد.

درینکویو: پایتخت زیرزمینی تاریخ و بزرگترین شهر زیرزمینی کشف شده

در قلب منطقه آناتولی مرکزی ترکیه، جایی که دودکش های پریان از دل زمین سر برآورده اند و منظره ای فرازمینی خلق کرده اند، شگفتی دیگری در زیر زمین پنهان است؛ شهر زیرزمینی درینکویو. این شهر نه تنها به دلیل وسعت و عمق خیره کننده اش، بلکه به خاطر قدمت و پیچیدگی های مهندسی اش، در میان تمامی سازه های زیرزمینی جهان جایگاهی خاص یافته است. گویی هر گام در تونل های آن، به معنای ورود به فصلی تازه از کتاب نانوشته تاریخ است.

درینکویو کجاست؟ موقعیت و راه های دسترسی

شهر باستانی درینکویو در منطقه ی تاریخی و بی نظیر کاپادوکیا، در استان نوشهیر ترکیه واقع شده است. این منطقه، با صخره های مخروطی و چشم اندازهای منحصربه فردش، همواره یکی از جذاب ترین مقاصد گردشگری بوده است. درینکویو، تنها حدود ۴۰ کیلومتر با نوشهیر، مرکز استان، و ۲۹ کیلومتر با شهر آوانوس فاصله دارد. برای رسیدن به این شگفتی زیرزمینی، گردشگران معمولاً پروازی به یکی از شهرهای بزرگ ترکیه مانند استانبول یا آنکارا دارند و سپس با پروازهای داخلی یا اتوبوس های راحت به نوشهیر یا کایسری، نزدیک ترین فرودگاه ها به کاپادوکیا، می رسند. از آنجا، گزینه های متعددی از جمله تاکسی، مینی بوس های محلی، یا تورهای سازمان یافته به راحتی امکان دسترسی به درینکویو را فراهم می کنند. بازدیدکنندگان به محض ورود به منطقه، خود را در فضایی می یابند که تاریخ، فرهنگ و طبیعت در هم تنیده اند، و هیجان کاوش در این شهر زیرزمینی، انتظارشان را شیرین تر می سازد.

چرا درینکویو قدیمی ترین و بزرگترین است؟

پرسش از قدمت یک سازه زیرزمینی همواره با چالش هایی همراه است، اما شواهد باستان شناسی و تحقیقات گسترده، درینکویو را در ردیف قدیمی ترین سکونتگاه های زیرزمینی قرار داده است. تخمین زده می شود که ریشه های اولیه این شهر به حدود ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بازگردد، یعنی به دوران هیتی ها یا فریگی ها. این قدمت، در کنار ابعاد بی نظیر آن، درینکویو را به یک پدیده استثنایی تبدیل کرده است.

درینکویو با ۱۸ طبقه شناسایی شده که به عمق ۸۵ متری زیر زمین فرو می رود، به عنوان بزرگترین شهر زیرزمینی کشف شده در جهان شناخته می شود. این شهر توانایی اسکان تقریبی ۲۰,۰۰۰ نفر را به همراه دام ها و آذوقه ی لازم برای چندین ماه زندگی زیرزمینی داشت. این ظرفیت عظیم، در کنار پیچیدگی و گستردگی ساختار آن، شامل هزاران تونل، اتاق و فضای کاربردی، آن را از سایر شهرهای زیرزمینی متمایز می سازد. دیوارهای سنگی، سیستم های تهویه، چاه های آب و تدابیر دفاعی هوشمندانه، همگی نشان دهنده ی نبوغ مهندسی بی نظیری هستند که آن را در دوران خود به یک شاهکار تبدیل کرده است. این ویژگی ها در مجموع، درینکویو را نه تنها قدیمی ترین، بلکه یکی از شگفت انگیزترین و پیچیده ترین سازه های دست ساز بشر در تاریخ می سازند.

تاریخچه پرفراز و نشیب درینکویو: از بنیان تا توسعه

سفر به تاریخ درینکویو، همچون ورود به دالانی زمان است که به هزاران سال پیش باز می گردد. فرضیه های غالب نشان می دهند که اولین لایه های این شهر عظیم، توسط هیتی ها، تمدن قدرتمند و باستانی آناتولی، در حدود ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح حفر شده اند. این مردم، در برابر حملات مکرر قبایل و امپراتوری های رقیب، به دنبال پناهگاهی امن بودند که بتوانند زندگی خود و ذخایرشان را در آن حفظ کنند. هرچند شواهد قطعی در مورد بنیان گذاران اولیه هنوز در هاله ای از ابهام است، اما حضور آثار هیتی ها در منطقه، این فرضیه را تقویت می کند.

با گذر زمان و تغییر و تحول در تمدن ها، اقوام دیگری نیز به توسعه و استفاده از درینکویو پرداختند. فریگی ها، که پس از هیتی ها بر آناتولی حاکم شدند، نقش مهمی در گسترش ساختار این شهر ایفا کردند و احتمالاً برخی از قسمت های پیچیده تر و عمیق تر را به آن افزودند. اما اوج استفاده و گسترش درینکویو به دوران بیزانسی ها بازمی گردد. در این دوره، با توجه به حملات مکرر اعراب مسلمان از قرن هفتم تا دهم میلادی، درینکویو به پناهگاهی ضروری برای مسیحیان منطقه تبدیل شد. آن ها این شهر را گسترش دادند، کلیساها، مدارس و فضاهای زندگی بیشتری به آن افزودند و آن را به یک دژ زیرزمینی مستحکم تبدیل کردند. این دوران، اوج شکوفایی درینکویو به عنوان یک مرکز جمعیتی و دفاعی بود. مردم برای ماه ها و حتی سال ها در این شهر زندگی می کردند و از آن در برابر مهاجمان محافظت می کردند. سرانجام، با پایان دوران بیزانسی و آغاز دوران حکومت سلجوقیان و عثمانی ها، نیاز به پناهگاه های زیرزمینی کاهش یافت و درینکویو به تدریج متروکه شد و به خواب هزاران ساله ی خود فرو رفت.

شاهکارهای مهندسی باستان در درینکویو

آنچه درینکویو را به یکی از عجایب مهندسی دوران باستان تبدیل کرده، نه تنها وسعت و قدمت آن، بلکه دقت و پیچیدگی سیستم های طراحی شده برای بقا در اعماق زمین است. بازدید از این شهر، حس حیرت از توانایی های بشر باستان را در دل هر بیننده ای زنده می کند.

سیستم تهویه هوای شگفت انگیز

یکی از چشمگیرترین شاهکارهای مهندسی در درینکویو، سیستم تهویه هوای آن است. تصور کنید در عمق ده ها متری زیر زمین، هوای تازه و قابل تنفس برای هزاران نفر و حتی حیوانات تامین می شده است. این سیستم شامل بیش از ۱۵,۰۰۰ کانال تهویه بود که به دقت در سراسر شهر زیرزمینی حفر شده بودند. این کانال ها، هوا را از سطح زمین به تمامی طبقات و گوشه های شهر می رساندند و حتی در زمان محاصره، جریان هوای تازه را حفظ می کردند. این نبوغ در طراحی، نشان می دهد که سازندگان درینکویو درک عمیقی از فیزیک و تهویه داشتند.

منابع آب و چاه مرکزی

تأمین آب، حیاتی ترین نیاز برای هر سکونتگاه است، به ویژه در زیر زمین. درینکویو این چالش را نیز به خوبی مدیریت کرده بود. در مرکز این شهر زیرزمینی، چاهی عظیم به عمق ۵۵ متر حفر شده بود که تا بستر آب های زیرزمینی امتداد می یافت. این چاه، آب آشامیدنی مورد نیاز ساکنان را فراهم می کرد و از طریق تونل های متعدد به طبقات مختلف شهر متصل بود. نکته جالب توجه اینجاست که سازندگان این چاه را به گونه ای طراحی کرده بودند که از سطح زمین قابل دسترسی نباشد، تا در صورت محاصره، دشمنان نتوانند منابع آب شهر را آلوده یا قطع کنند.

تدابیر امنیتی و دفاعی

درینکویو در وهله اول به عنوان یک پناهگاه دفاعی ساخته شده بود، بنابراین تدابیر امنیتی آن بسیار چشمگیر است. ورودی های اصلی شهر توسط درهای سنگی عظیم و گرد محافظت می شدند که وزن هر کدام به صدها کیلوگرم می رسید. این درها تنها از داخل قابل حرکت بودند و با غلتاندن آن ها، راه ورودی به طور کامل مسدود می شد و مهاجمان عملاً راهی برای ورود نداشتند. سوراخ های کوچک و استراتژیک در مرکز این درها تعبیه شده بود که به ساکنان امکان می داد از داخل به سمت مهاجمان نیزه پرتاب کنند یا از سلاح های دیگر استفاده کنند. همچنین، تونل های باریک و پر پیچ و خم، که تنها یک نفر می توانست از آن ها عبور کند، به عنوان یک لایه دفاعی دیگر عمل می کردند و پیشروی هر مهاجمی را دشوار می ساختند.

بخش بندی هوشمندانه طبقات

پیچیدگی درینکویو تنها به سیستم های تهویه و دفاعی آن محدود نمی شد؛ هر طبقه از این شهر زیرزمینی با کاربری خاص و هوشمندانه ای طراحی شده بود. طبقات بالایی معمولاً به نگهداری احشام و ذخیره مواد غذایی اختصاص داشتند، در حالی که طبقات پایین تر برای زندگی، عبادت و آموزش استفاده می شدند. این طراحی هوشمندانه به چند دلیل ضروری بود: اولاً، بوی نامطبوع و گازهای سمی حیوانات به محل زندگی ساکنان نفوذ نمی کرد. ثانیاً، گرمای تولید شده توسط حیوانات در طبقات بالایی به گرمایش طبیعی فضاهای مسکونی در زمستان کمک می کرد. در هر طبقه، فضاهایی برای آشپزخانه (با سقف های دودزده)، انبارهای غذا، فضاهای مسکونی، اتاق های عبادت (از جمله یک کلیسای بزرگ صلیبی شکل)، و حتی یک مدرسه بیزانسی یافت می شود. این بخش بندی نشان دهنده ی یک برنامه ریزی جامع و درک عمیق از نیازهای یک جامعه ی ساکن در اعماق زمین بود.

زندگی روزمره در اعماق زمین

تصور زندگی در دل زمین، در فضایی که نور خورشید به آن نمی رسد و تنها صدای نفس ها و همهمه ی جمعیت به گوش می رسد، شاید برای ما در دوران مدرن دشوار باشد. اما ساکنان درینکویو، برای قرن ها در این شهر زیرزمینی زندگی می کردند و با چالش های آن دست و پنجه نرم می کردند. این تجربه ی منحصربه فرد، روایتگر توانایی بشر برای سازگاری با هر شرایطی است.

شرایط زندگی در درینکویو با نور کم و فضاهای بسته همراه بود. ساکنان برای روشنایی از مشعل ها استفاده می کردند که دود آن ها از طریق سیستم های تهویه به بیرون هدایت می شد. برای حفظ پاکیزگی، فضاهای مخصوصی برای دفع زباله و حتی نگهداری اجساد در نظر گرفته شده بود. زندگی اجتماعی در این شهر پویا بود؛ خانواده ها در اتاق های جداگانه خود زندگی می کردند، اما فضاهای مشترکی برای فعالیت های اجتماعی و مذهبی نیز وجود داشت. وجود آب تازه، هوای نسبتاً قابل تهویه و ذخایر غذایی کافی، امکان بقای طولانی مدت را فراهم می آورد. این شهر، نه تنها پناهگاهی برای حفظ جان بود، بلکه خانه ای بود که در آن زندگی، با تمام جزئیاتش، جریان داشت.

درینکویو همچنین دارای فضاهایی برای عبادت و تحصیل بود که نشان دهنده اهمیت ابعاد معنوی و فرهنگی در زندگی ساکنان است. در طبقات پایین تر، یک مدرسه سنتی بیزانسی با سقف های طاقی شکل و اتاق های متصل برای تحصیل وجود داشت. همچنین، کلیساها و فضاهای مذهبی متعددی در این شهر زیرزمینی، از جمله یک کلیسای صلیبی بزرگ، نشان دهنده اهمیت باورهای دینی در زندگی روزمره مردمی بود که در سایه ایمان و امید در اعماق زمین زندگی می کردند. این فضاهای مقدس، نه تنها مکانی برای نیایش بودند، بلکه به تقویت روحیه جمعی و وحدت جامعه نیز کمک می کردند و بخشی جدایی ناپذیر از هویت ساکنان درینکویو به شمار می رفتند.

درینکویو، گواهی است بر توانایی بی نظیر بشر در انطباق، نوآوری و ایجاد تمدن در سخت ترین شرایط، از دل زمین تا اعماق تاریخ.

کشف دوباره و جایگاه جهانی درینکویو

پس از قرن ها سکوت و فراموشی، درینکویو دوباره به دنیای ما بازگشت و این بازگشت، خود داستانی جذاب و الهام بخش است. این شهر زیرزمینی که در حدود سال ۱۹۲۳، همزمان با تبادلات جمعیتی میان یونان و ترکیه، به طور کامل از سکنه خالی شده بود، تا سال ۱۹۶۳ در زیر غبار تاریخ خفته بود و تنها افسانه های محلی از وجود آن حکایت می کردند.

داستان کشف شهر درینکویو ترکیه

داستان کشف درینکویو به سال ۱۹۶۳ بازمی گردد، زمانی که یک مرد محلی در حال بازسازی خانه اش در منطقه کاپادوکیا بود. او هنگام تخریب یک دیوار، ناگهان با یک شکاف کوچک و راهروی تاریک مواجه شد. کنجکاوی او را واداشت تا به کاوش بپردازد و این شکاف، او را به اعماق زمین هدایت کرد. این کشف تصادفی، به تدریج منجر به آشکار شدن طبقات و تونل های وسیع درینکویو شد. باستان شناسان بلافاصله پس از اطلاع، به منطقه اعزام شدند و با حفاری های گسترده تر، ابعاد واقعی این شهر زیرزمینی عظیم را کشف کردند. این واقعه، نه تنها یکی از مهم ترین یافته های باستان شناسی ترکیه در قرن بیستم بود، بلکه توجه جهانی را به این شاهکار پنهان معطوف ساخت و آن را دوباره به تاریخ و جغرافیای جهان بازگرداند.

شهر زیرزمینی درینکویو در فهرست یونسکو

اهمیت بی بدیل درینکویو به سرعت در سطح بین المللی به رسمیت شناخته شد. در سال ۱۹۸۵، تنها دو دهه پس از کشف مجدد، درینکویو به همراه سایر شهرهای زیرزمینی و محوطه های صخره ای کاپادوکیا، به عنوان بخشی از پارک ملی گورمه و محوطه های صخره ای کاپادوکیا، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این ثبت جهانی، نه تنها مهر تاییدی بر ارزش تاریخی، فرهنگی و مهندسی این شهر زیرزمینی بود، بلکه اهمیت آن را برای نسل های آینده نیز تضمین کرد. امروزه، درینکویو به یکی از پربازدیدترین جاذبه های کاپادوکیا تبدیل شده و هر ساله هزاران گردشگر از سراسر جهان برای قدم گذاشتن در تونل های تاریک و شگفت انگیز آن، سفری به اعماق تاریخ را تجربه می کنند.

راهنمای بازدید از شهر زیرزمینی درینکویو

بازدید از درینکویو، تجربه ای بی نظیر و به یادماندنی است که شما را به سفری در زمان می برد. برای برنامه ریزی بهتر این سفر، دانستن برخی نکات ضروری است:

اطلاعات مربوط به بلیط ورودی و هزینه ها

هزینه ورودی به شهر زیرزمینی درینکویو ممکن است بر اساس تغییرات فصلی و سیاست های گردشگری ترکیه متغیر باشد. در زمان نگارش این مطلب، بلیط ورودی برای هر نفر حدود ۱۰۰ تا ۳۰۰ لیر ترکیه است. توصیه می شود قبل از بازدید، با مراجعه به وب سایت های رسمی گردشگری ترکیه یا پرس و جو از دفاتر تور محلی، از جدیدترین اطلاعات مربوط به هزینه ها و تخفیف های احتمالی اطمینان حاصل کنید.

ساعات بازدید و بهترین زمان برای جلوگیری از شلوغی

درینکویو معمولاً از ساعت ۸ صبح تا ۷ عصر به روی بازدیدکنندگان باز است، اما این ساعات در فصول مختلف سال ممکن است تغییر کند. برای تجربه آرام تر و جلوگیری از ازدحام جمعیت، به خصوص در فصول اوج گردشگری (بهار و پاییز)، توصیه می شود که صبح زود یا نزدیک به ساعات پایانی بازدید به این مکان مراجعه کنید. این کار به شما امکان می دهد تا با آرامش بیشتری در تونل ها قدم بزنید و از حس و حال اسرارآمیز محیط لذت ببرید.

توصیه ها برای بازدید راحت تر

• پوشش مناسب و کفش راحت: مسیرهای درینکویو گاهی باریک، شیب دار و ناهموار هستند. پوشیدن کفش های راحت و لباس هایی که امکان حرکت آزادانه را می دهند، برای این بازدید ضروری است.
• احتیاط در مسیرهای باریک: برخی از تونل ها و دالان ها بسیار باریک و کم نور هستند. برای جلوگیری از برخورد با دیوارها و موانع، با احتیاط قدم بردارید و در صورت لزوم از نور گوشی همراه یا چراغ قوه استفاده کنید.
• تورهای راهنما: استفاده از راهنماهای محلی یا پیوستن به تورهای گروهی می تواند تجربه بازدید شما را غنی تر کند، زیرا آن ها اطلاعات تاریخی و جزئیات جذابی را در مورد این شهر زیرزمینی ارائه می دهند.
• افراد با مشکلات تنفسی یا کلاستروفوبیا: فضای بسته و کم نور ممکن است برای افرادی که از مشکلات تنفسی یا کلاستروفوبیا (ترس از فضاهای بسته) رنج می برند، چالش برانگیز باشد. توصیه می شود قبل از ورود به این نکته توجه کنند.

در نزدیکی درینکویو، چندین شهر زیرزمینی دیگر نیز وجود دارد، از جمله کایماکلی (Kaymakli) که تنها ۱۰ دقیقه با درینکویو فاصله دارد. برخی از باستان شناسان معتقدند که در گذشته این دو شهر از طریق تونل های طولانی به هم متصل بوده اند، که خود نشان دهنده ابعاد شگفت انگیز این تمدن زیرزمینی است. بازدید از کایماکلی نیز می تواند تکمیل کننده تجربه شما از کاوش در دنیای زیرین کاپادوکیا باشد.

فراتر از درینکویو: دیگر شهرهای زیرزمینی باستانی و مهم جهان

اگرچه درینکویو به عنوان نمادی از شهرهای زیرزمینی باستانی شناخته می شود، اما این پدیده به هیچ عنوان به کاپادوکیا محدود نمی شود. در سراسر جهان، تمدن های مختلف، در پاسخ به چالش های گوناگون اقلیمی، دفاعی یا اجتماعی، دست به حفر و ایجاد سکونتگاه های شگفت انگیز در اعماق زمین زده اند. کاوش در این شهرها، گویی پرده از خلاقیت بی نظیر بشر در انطباق با محیط اطراف خود برمی دارد و داستان هایی از بقا، زندگی و فرهنگ را در زیر سطح زمین روایت می کند. در ادامه، به برخی از برجسته ترین و مهم ترین شهرهای زیرزمینی باستانی دنیا خواهیم پرداخت.

ساسی دی ماترا، ایتالیا (Sassi di Matera): قدیمی ترین سکونتگاه های غارنشینی

در جنوب ایتالیا، شهر ماترا با منظره ای شگفت انگیز از خانه هایی که در دل صخره ها کنده کاری شده اند، خودنمایی می کند. این بخش از شهر که به ساسی دی ماترا (Sassi di Matera) به معنای سنگ های ماترا معروف است، یکی از قدیمی ترین سکونتگاه های بشری در جهان به شمار می رود که قدمت آن به حدود ۱۰,۰۰۰ سال پیش، یعنی دوران پارینه سنگی، بازمی گردد. مردم در این منطقه، در طول هزاران سال، خانه ها، کلیساها، و معابد خود را در سنگ آهک نرم حفر کرده و یک شبکه پیچیده از غارها و دالان های مسکونی را پدید آورده اند. زندگی در ساسی، تا اواسط قرن بیستم، با فقر و شرایط بهداشتی نامناسب همراه بود، اما پس از آن، دولت ایتالیا ساکنان را به مناطق جدید منتقل کرد و با برنامه های بازسازی، این منطقه را به یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری و میراث فرهنگی ایتالیا تبدیل کرد. ساسی دی ماترا در سال ۱۹۹۳ به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شد و امروزه با هتل های غارنشینی، رستوران های سنتی و خیابان های پرپیچ وخم، بازدیدکنندگان را به سفری در گذشته های دور دعوت می کند.

پترا، اردن (Petra): شهر سنگی گمشده

پترا، که به شهر سنگی گمشده نیز شهرت دارد، گوهری باستانی در جنوب اردن است که توسط نبطی ها، تمدنی سامی زبان، حدود ۲۰۰۰ سال پیش بنا نهاده شد. این شهر نه تنها یک سکونتگاه، بلکه یک مرکز تجاری و فرهنگی مهم در مسیر کاروان های باستانی میان عربستان و مدیترانه بود. ویژگی منحصربه فرد پترا، معماری خیره کننده آن است که به طور کامل در دل صخره های ماسه سنگ حکاکی شده است. ورود به این شهر از طریق سیق (Siq)، یک دره باریک و پرپیچ وخم، تجربه ای فراموش نشدنی است که در انتهای آن، شاهکار بی نظیر الخزنه (خزانه) با نمای سنگی عظیم و تزئینات باشکوهش، ناگهان پدیدار می شود.

پترا برای قرن ها پس از افول تمدن نبطی ها، در حدود قرن هفتم میلادی، در میان شن های صحرا پنهان ماند و در غرب به فراموشی سپرده شد تا اینکه در اوایل قرن نوزدهم توسط یک کاوشگر سوئیسی دوباره کشف گردید. اهمیت تاریخی و معماری پترا به حدی است که در سال ۱۹۸۵ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید و سپس به عنوان یکی از عجایب هفت گانه جدید جهان انتخاب شد. امروزه، هزاران گردشگر از سراسر دنیا برای تحسین این شهر سنگی باشکوه و درک نبوغ نبطی ها، به اردن سفر می کنند.

شهر زیرزمینی نوش آباد، ایران (Ouyi Underground City): پناهگاه کویری

در قلب ایران، در نزدیکی شهر کاشان، شهر زیرزمینی اویی در نوش آباد، گواه دیگری بر نبوغ معماری و مهندسی ایرانیان باستان است. این سازه ی شگفت انگیز که قدمت آن به دوران ساسانیان، یعنی حدود ۱۵۰۰ سال پیش، بازمی گردد، تا دوره قاجار نیز مورد استفاده قرار می گرفته است. اویی یک شبکه پیچیده از اتاق ها، تونل ها و دالان هایی است که با دست حفر شده و در اعماق زمین گسترده شده اند.

دلایل اصلی ساخت این شهر زیرزمینی چندگانه بوده اند: یکی از مهم ترین آن ها، نیاز به پناهگاهی امن در برابر حملات مکرر مهاجمان و بی ثباتی های سیاسی در طول تاریخ بوده است. اویی به عنوان یک دژ دفاعی عمل می کرد که در مواقع خطر، ساکنان می توانستند برای ماه ها در آن پناه بگیرند. دلیل دیگر، شرایط آب و هوایی سخت منطقه کویری کاشان بود. دمای ثابت و خنک زیر زمین، به ساکنان امکان می داد تا از گرمای طاقت فرسای تابستان در امان باشند و همچنین محلی مناسب برای ذخیره آب و مواد غذایی باشد. سیستم تهویه هوشمندانه و چاه های آب نیز در این شهر زیرزمینی تعبیه شده بودند که بقا در آن را ممکن می ساخت. شهر زیرزمینی نوش آباد، نمادی از تدبیر و هوشمندی گذشتگان ما در مقابله با چالش های محیطی و امنیتی است و امروزه به عنوان یک جاذبه تاریخی مهم، رازهای خود را به روی بازدیدکنندگان می گشاید.

ماتماتا، تونس (Matmata): خانه های تروگلودیت

در جنوب تونس، روستای ماتماتا با معماری منحصربه فرد خود، تجربه ای متفاوت از زندگی زیرزمینی را ارائه می دهد. خانه های ماتماتا از نوع تروگلودیت (Troglodyte) هستند؛ به این معنا که با حفر یک گودال بزرگ در سطح زمین و سپس کنده کاری اتاق ها و دالان ها در دیواره های عمودی این گودال، فضاهای زندگی ایجاد شده اند. این سبک معماری، پاسخی هوشمندانه به شرایط آب و هوایی خشک و بیابانی منطقه است. دمای ثابت و خنک در داخل این خانه های غارمانند، ساکنان را از گرمای شدید تابستان و سرمای زمستان محافظت می کند.

ماتماتا شهرت جهانی خود را مدیون سینما نیز هست؛ بخش هایی از فیلم مشهور جنگ ستارگان: امیدی جدید و حمله کلون ها در هتل سیدی دریس (Sidi Driss) این روستا فیلم برداری شده است، که این مکان را برای طرفداران فیلم های علمی-تخیلی به جاذبه ای ویژه تبدیل کرده است. بازدید از ماتماتا، نه تنها فرصتی برای دیدن یک معماری بومی استثنایی است، بلکه امکان آشنایی با فرهنگ و سبک زندگی مردمان بربر را نیز فراهم می آورد.

نائورس، فرانسه (Naours): روستای زیرزمینی قرون وسطی

در شمال فرانسه، در منطقه پیکاردی، روستای زیرزمینی نائورس (Naours) خود را در عمق ۳۰ متری زیر یک فلات جنگلی پنهان کرده است. این سازه ی دست ساز با بیش از دو مایل تونل و حدود ۳۰۰ اتاق، یک سیستم دفاعی و پناهگاهی شگفت انگیز را تشکیل می دهد. ریشه های نائورس به دوران روم باستان بازمی گردد، زمانی که احتمالاً به عنوان معدن سنگ مورد استفاده قرار می گرفته است. اما گسترش اصلی آن به قرون وسطی، به ویژه در دوران جنگ های مذهبی و دیگر درگیری ها، بازمی گردد. در آن زمان، مردم محلی از این مکان به عنوان مخفیگاه استفاده می کردند تا از حملات و غارت ها در امان بمانند.

این روستای زیرزمینی، توانایی اسکان تا ۳,۰۰۰ نفر را داشت و امکانات کاملی نظیر یک کلیسا، چاه های آب، اصطبل برای حیوانات، نانوایی، و حتی محلی برای پناه دادن به دام ها در خود جای داده بود. این ویژگی ها نشان دهنده یک جامعه ی کاملاً سازمان یافته در زیر زمین بود. نائورس برای چندین دهه متروکه ماند تا اینکه در قرن نوزدهم دوباره کشف و به روی بازدیدکنندگان گشوده شد. امروزه، این مکان به یک جاذبه گردشگری تبدیل شده است که با سازه های هنری و نقاشی های دیواری، حال و هوای زندگی در قرون وسطی را برای بازدیدکنندگان بازسازی می کند و داستان های ناگفته ای از تاریخ پنهان فرانسه را روایت می کند.

نتیجه گیری

سفر به اعماق زمین و کاوش در شهرهای زیرزمینی باستانی، بیش از یک گردشگری صرف است؛ این سفری به درک هوش، خلاقیت و توانایی بی نظیر بشر برای بقا و سازگاری در شرایط سخت است. از درینکویو در کاپادوکیا، که به حق عنوان قدیمی ترین و بزرگترین شهر زیرزمینی دنیا را به خود اختصاص داده، تا ساسی دی ماترا در ایتالیا، پترا در اردن، اویی نوش آباد در ایران، ماتماتا در تونس و نائورس در فرانسه، هر یک از این سازه های شگفت انگیز، داستانی منحصر به فرد از تاریخ، فرهنگ و مهندسی بشر را روایت می کنند.

این شهرهای پنهان، نه تنها پناهگاه هایی در برابر تهدیدات طبیعی یا انسانی بودند، بلکه مراکز زندگی، عبادت، آموزش و حتی تجارت نیز به شمار می رفتند. درینکویو با سیستم های تهویه پیشرفته، چاه های آب عمیق و درهای سنگی عظیمش، نمادی برجسته از این شگفتی های باستانی است که هزاران سال پیش، با دستان بشر خلق شده اند. کاوش در این دالان های تاریک و فضاهای زیرزمینی، حس غریبی از ارتباط با گذشته و شگفتی از توانایی های فراموش شده انسان را در دل هر بازدیدکننده ای زنده می کند. باشد که این گواهی های ماندگار از تمدن های زیرزمینی، همواره الهام بخش کنجکاوی و کاوش های بیشتر ما در رمز و رازهای تاریخ باشند.