برگه انحصار وراثت را از کجا بگیریم؟

برگه انحصار وراثت، سند رسمی و حیاتی برای تقسیم قانونی دارایی های متوفی است که دریافت آن از طریق دو مسیر اصلی، یکی از طریق شورای حل اختلاف برای متوفیان قبل از ۳ مرداد ۱۴۰۴ و دیگری به صورت آنلاین از طریق سامانه verasat.ncr.ir برای متوفیان پس از این تاریخ، امکان پذیر است. این گواهی به ورثه این امکان را می دهد تا دارایی ها را به صورت قانونی میان خود تقسیم کنند.

درگذشت عزیزان، همواره با اندوه و فرایندهای حقوقی همراه است که شاید در آن شرایط، رسیدگی به آن ها دشوار به نظر برسد. یکی از مهم ترین این فرایندها، گرفتن گواهی انحصار وراثت است؛ سندی که مشخص می کند چه کسانی ورثه قانونی متوفی هستند و سهم هر یک از دارایی ها چقدر است. بدون این گواهی، امکان دخل و تصرف در اموال و دارایی های به جامانده وجود نخواهد داشت. تجربه نشان داده است که بسیاری از خانواده ها در مواجهه با این موضوع، با سردرگمی و پرسش های فراوانی روبه رو می شوند. برای بسیاری، مسیرهای دریافت این گواهی، تفاوت های آن در طول زمان، مدارک مورد نیاز و هزینه های مربوطه، ابهام آمیز است. هدف از این راهنما، ارائه پاسخی جامع و گام به گام به تمامی این پرسش هاست تا این مسیر حقوقی، تا حد امکان برای شما شفاف و قابل پیمایش شود.

گواهی انحصار وراثت چیست و چرا به آن نیاز داریم؟

گواهی انحصار وراثت سندی رسمی و قانونی است که توسط مراجع قضایی یا از تاریخ ۳ مرداد ۱۴۰۴، توسط سازمان ثبت احوال و قوه قضائیه صادر می شود و به طور دقیق مشخص می کند چه کسانی ورثه قانونی یک فرد متوفی هستند و سهم هر یک از آن ها از ماترک (دارایی های به جامانده) چیست. این گواهی در واقع مهر تأییدی بر اعتبار و صحت ادعای وراثت است و برای انجام تمامی امور مالی و حقوقی مربوط به اموال و بدهی های متوفی، از اهمیت بالایی برخوردار است.

بدون داشتن این گواهی، ورثه قادر به انجام بسیاری از اقدامات ضروری نخواهند بود. برای مثال، امکان برداشت از حساب های بانکی متوفی، انتقال سند املاک، خودرو، سهام، اوراق بهادار و دیگر دارایی ها وجود نخواهد داشت. حتی برای پرداخت بدهی های متوفی یا دریافت مطالبات او نیز، ارائه این گواهی الزامی است. این گواهی تضمین کننده آن است که تقسیم ارث بر اساس قوانین شرعی و حقوقی کشور صورت گیرد و از بروز اختلافات و سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری شود.

انواع گواهی انحصار وراثت

گواهی انحصار وراثت در دو نوع اصلی صادر می شود که انتخاب هر یک بستگی به میزان دارایی های متوفی دارد:

• گواهی انحصار وراثت محدود: این نوع گواهی برای مواقعی صادر می شود که مجموع ارزش دارایی های متوفی (ماترک) کمتر از مبلغ مشخصی باشد (این مبلغ هر ساله توسط قوه قضائیه تعیین و اعلام می شود). در این حالت، نیازی به نشر آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار نیست و فرآیند صدور گواهی سریع تر انجام می پذیرد.
• گواهی انحصار وراثت نامحدود: زمانی که ارزش دارایی های متوفی از حد نصاب تعیین شده برای گواهی محدود بیشتر باشد، ورثه ملزم به درخواست گواهی انحصار وراثت نامحدود هستند. تفاوت اصلی این نوع گواهی با نوع محدود، در لزوم نشر آگهی در روزنامه است. این آگهی به منظور اطلاع رسانی عمومی و دعوت از هر شخص ذینفع یا طلبکاری است که ممکن است ادعایی بر اموال متوفی داشته باشد. پس از گذشت یک ماه از تاریخ نشر آگهی و در صورت عدم اعتراض، گواهی نامحدود صادر خواهد شد.

کاربردهای اصلی گواهی انحصار وراثت

اهمیت برگه انحصار وراثت زمانی بیشتر خود را نشان می دهد که ورثه بخواهند اقداماتی را در خصوص اموال متوفی انجام دهند. برخی از مهم ترین کاربردهای این گواهی عبارت اند از:

• انتقال سند مالکیت املاک، خودرو و سایر دارایی های ثبت شده به نام ورثه.
• برداشت وجه از حساب های بانکی متوفی و انتقال آن ها به حساب وراث.
• تغییر مالکیت سهام و اوراق بهادار در بورس یا شرکت های سرمایه گذاری.
• دریافت مستمری یا حقوق بازنشستگی متوفی توسط ورثه ذی حق.
• وصول مطالبات متوفی از اشخاص حقیقی یا حقوقی.
• پرداخت بدهی های متوفی به طلبکاران (پس از کسر دیون، باقی مانده دارایی ها میان ورثه تقسیم می شود).
• ثبت نام یا انتقال امتیازات مختلف (مانند خط تلفن، انشعابات آب و برق).

مسیرهای دریافت برگه انحصار وراثت: کدام روش برای شما مناسب است؟

فرآیند دریافت برگه انحصار وراثت دستخوش تغییراتی شده که شناخت آن ها برای ورثه ضروری است. بسته به تاریخ فوت متوفی، مسیرهای مختلفی برای اخذ این گواهی وجود دارد که در ادامه به تفصیل توضیح داده می شود.

۱. برای متوفیان فوت شده «قبل از ۳ مرداد ۱۴۰۴»: مسیر سنتی از طریق شورای حل اختلاف

اگر متوفی قبل از تاریخ ۳ مرداد ۱۴۰۴ فوت کرده باشد، ورثه باید برای دریافت گواهی انحصار وراثت، از طریق مسیر سنتی و مراجعه به شورای حل اختلاف اقدام کنند. این روش، مراحل خاص خود را دارد که نیاز به پیگیری حضوری و ارائه مدارک فیزیکی دارد.

مرجع رسیدگی: شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی

برای شروع این فرآیند، ورثه باید به شورای حل اختلافی مراجعه کنند که متوفی در آخرین لحظات زندگی خود در حوزه قضایی آن اقامت داشته است. این شرط، یکی از مهم ترین نکات برای تعیین مرجع صالح رسیدگی است.

مراحل گام به گام دریافت گواهی انحصار وراثت از شورای حل اختلاف:

1. تهیه مدارک اولیه: اولین گام، جمع آوری تمامی مدارک لازم است که در بخش مربوطه به تفصیل شرح داده خواهد شد. این مدارک شامل گواهی فوت، شناسنامه و کارت ملی متوفی و ورثه، عقدنامه و استشهادیه محضری است.
2. تنظیم دادخواست حصر وراثت: یکی از ورثه یا وکیل او باید دادخواستی با عنوان «درخواست صدور گواهی انحصار وراثت» تنظیم کند. این دادخواست شامل مشخصات متوفی، تاریخ فوت، اسامی وراث و نسبت آن ها با متوفی است.
3. ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی: پس از تنظیم دادخواست، باید آن را به همراه مدارک پیوست، در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کنید. این دفاتر، دادخواست را به صورت سیستمی به شورای حل اختلاف مربوطه ارسال می کنند.
4. ارجاع به شورای حل اختلاف و تعیین شعبه: دادخواست پس از ثبت، به شورای حل اختلاف صالح ارجاع داده شده و به یکی از شعب برای رسیدگی اختصاص می یابد.
5. نشر آگهی در روزنامه (برای انحصار وراثت نامحدود): اگر دارایی های متوفی مشمول انحصار وراثت نامحدود باشد (بیش از حد نصاب قانونی)، شورای حل اختلاف دستور می دهد که یک آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار منتشر شود. این آگهی به تمامی ذینفعان احتمالی یک ماه فرصت می دهد تا در صورت وجود اعتراض، آن را مطرح کنند. پس از اتمام این مهلت و در صورت عدم وجود اعتراض، پرونده وارد مرحله صدور گواهی می شود.
6. رسیدگی و صدور گواهی توسط شورای حل اختلاف: پس از طی مراحل فوق و اطمینان از صحت اطلاعات و عدم اعتراض، شورای حل اختلاف، گواهی انحصار وراثت را صادر می کند. این گواهی شامل نام و مشخصات وراث و میزان سهم الارث هر یک است.

سامانه سهیم (sahim.sabteahval.ir): نقش این سامانه در فرآیند سنتی

سامانه سهیم (سازمان ثبت احوال هوشمند یکپارچه مشخصات هویتی)، هرچند مستقیماً گواهی انحصار وراثت را صادر نمی کند، اما در فرآیند سنتی نقش مهمی ایفا می کند. این سامانه عمدتاً برای ثبت اطلاعات هویتی و امکان ثبت درخواست های اولیه مربوط به متوفیان قبل از ۳ مرداد ۱۴۰۴ کاربرد دارد. ورثه می توانند از طریق این سامانه نسبت به ثبت اولیه برخی اطلاعات و پیگیری های مرتبط اقدام کنند، اما صدور نهایی گواهی همچنان از طریق شورای حل اختلاف صورت می گیرد.

۲. برای متوفیان فوت شده «از ۳ مرداد ۱۴۰۴ به بعد»: مسیر آنلاین از طریق سامانه verasat.ncr.ir

با تصویب قانون برنامه پنج ساله هفتم توسعه، تحول بزرگی در فرآیند صدور گواهی انحصار وراثت رخ داده است. برای متوفیانی که از تاریخ ۳ مرداد ۱۴۰۴ به بعد فوت می کنند، مرجع و نحوه دریافت گواهی به صورت خودکار و الکترونیکی تغییر کرده است. این تغییر با هدف کاهش بوروکراسی اداری و سرعت بخشیدن به فرآیندها صورت گرفته است.

مرجع رسیدگی: سامانه انحصار وراثت آنلاین verasat.ncr.ir (سازمان ثبت احوال با همکاری قوه قضائیه)

سامانه verasat.ncr.ir پلتفرمی است که توسط سازمان ثبت احوال کشور با همکاری قوه قضائیه راه اندازی شده است. این سامانه مسئولیت صدور خودکار و الکترونیکی گواهی انحصار وراثت را برای متوفیان جدید بر عهده دارد. با این رویکرد جدید، دیگر نیازی به مراجعه ورثه به شورای حل اختلاف برای ارائه دادخواست اولیه نیست.

نحوه عملکرد سامانه verasat.ncr.ir:

• صدور خودکار گواهی انحصار وراثت: مهم ترین ویژگی این سامانه، صدور خودکار گواهی انحصار وراثت ظرف ۲۰ روز پس از ثبت فوت متوفی در اداره ثبت احوال است. این بدان معناست که ورثه نیازی به درخواست اولیه یا ارائه مدارک به صورت دستی ندارند. سامانه به صورت خودکار اطلاعات فوت و وراث را از پایگاه های داده ثبت احوال استخراج کرده و گواهی را صادر می کند.
• امکان محاسبه سهم الارث هر وارث: این سامانه قابلیت محاسبه دقیق سهم الارث هر وارث را با در نظر گرفتن موارد حقوقی مانند حجب (مانع شدن برخی ورثه از ارث بردن به دلیل وجود ورثه نزدیک تر)، موانع ارث (مثل قتل یا کفر) و وجود وصیت نامه رسمی فراهم می کند. این دقت در محاسبه، از بروز اختلافات بعدی جلوگیری می کند.
• دسترسی به گواهی الکترونیکی: پس از صدور گواهی، پیامکی حاوی اطلاعات لازم برای دسترسی به گواهی الکترونیکی به ورثه اطلاع رسانی می شود. ورثه می توانند با ورود به سامانه، گواهی خود را مشاهده و چاپ کنند.

مراحل پیگیری و دریافت گواهی از verasat.ncr.ir (در صورت نیاز به بررسی یا اعتراض):

هرچند گواهی به صورت خودکار صادر می شود، اما ورثه می توانند برای مشاهده، دریافت یا حتی اعتراض به آن، از طریق سامانه اقدام کنند:

1. ورود به سامانه verasat.ncr.ir: ورثه باید به نشانی اینترنتی سامانه مراجعه کنند.
2. استفاده از گزینه دریافت گواهی یا ابلاغ گواهی: پس از ورود به صفحه اصلی، گزینه های مربوط به دریافت یا ابلاغ گواهی قابل دسترسی است.
3. ورود از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند یا سامانه هدا: برای احراز هویت و دسترسی به اطلاعات، کاربران باید از طریق درگاه های ملی احراز هویت مانند پنجره ملی خدمات دولت هوشمند یا سامانه هدا اقدام کنند.
4. مشاهده و چاپ گواهی الکترونیک: پس از ورود موفقیت آمیز، گواهی انحصار وراثت الکترونیکی قابل مشاهده و در صورت نیاز، قابل چاپ خواهد بود.

سامانه انحصار وراثت آنلاین verasat.ncr.ir، تحولی اساسی در فرآیند اخذ گواهی انحصار وراثت برای متوفیان پس از ۳ مرداد ۱۴۰۴ ایجاد کرده و با حذف بوروکراسی و تسریع در مراحل، گامی مهم در جهت هوشمندسازی خدمات قضایی است.

مزایای این روش آنلاین:

• سرعت بالا: صدور گواهی ظرف ۲۰ روز پس از ثبت فوت، بسیار سریع تر از روش سنتی است.
• کاهش کاغذبازی: فرآیند کاملاً الکترونیکی است و نیاز به مدارک فیزیکی و مراجعات حضوری را به حداقل می رساند.
• عدم نیاز به مراجعه حضوری: تمامی مراحل از طریق اینترنت قابل پیگیری و انجام است.
• شفافیت و دقت بیشتر: با اتصال به بانک اطلاعاتی ثبت احوال، خطاهای انسانی کاهش یافته و دقت اطلاعات افزایش می یابد.

برای سهولت در درک تفاوت ها، می توان جدول زیر را در نظر گرفت:

ویژگی	متوفیان قبل از ۳ مرداد ۱۴۰۴ (روش سنتی)	متوفیان از ۳ مرداد ۱۴۰۴ به بعد (روش آنلاین)
مرجع اصلی	شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی	سامانه verasat.ncr.ir (سازمان ثبت احوال با همکاری قوه قضائیه)
نحوه درخواست	تنظیم و ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی	خودکار، بدون نیاز به درخواست اولیه ورثه
مدت زمان صدور	۱ الی ۳ ماه (بسته به نوع گواهی و پیچیدگی)	۲۰ روز پس از ثبت فوت
نیاز به نشر آگهی	برای انحصار وراثت نامحدود الزامی	به صورت الکترونیکی و بدون نیاز به آگهی چاپی
مراجعه حضوری	ضروری (برای ثبت دادخواست، پیگیری و…)	حذف شده یا به حداقل رسیده
مدارک لازم	مدارک فیزیکی و استشهادیه محضری	اطلاعات از پایگاه داده ثبت احوال استخراج می شود (ممکن است وصیت نامه لازم باشد)
امکان اعتراض	در شورای حل اختلاف	از طریق هیئت حل اختلاف ثبت احوال (سامانه verasat.ncr.ir)

مدارک لازم برای دریافت گواهی انحصار وراثت

مدارک مورد نیاز برای اخذ برگه انحصار وراثت، بسته به روش انتخابی (سنتی یا آنلاین) و نوع گواهی (محدود یا نامحدود) می تواند کمی متفاوت باشد. با این حال، برخی از این مدارک مشترک و حیاتی هستند.

مدارک مشترک

این مدارک پایه و اساس هر دو روش دریافت گواهی انحصار وراثت محسوب می شوند و باید به دقت تهیه و ارائه گردند:

• گواهی فوت متوفی: این گواهی توسط اداره ثبت احوال صادر می شود و تاریخ دقیق فوت فرد را مشخص می کند. این سند، نقطه آغازین فرآیند انحصار وراثت است.
• شناسنامه و کارت ملی متوفی: برای احراز هویت کامل متوفی و تطبیق اطلاعات با سیستم ثبت احوال، ارائه اصل یا کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی متوفی ضروری است.
• شناسنامه و کارت ملی تمامی وراث: تمامی افرادی که ادعای وراثت دارند، باید شناسنامه و کارت ملی معتبر خود را ارائه دهند. در روش آنلاین، معمولاً نیاز به اسکن با کیفیت این مدارک است، در حالی که در روش سنتی، اصل مدارک یا کپی برابر اصل آن ها مورد نیاز است.
• عقدنامه یا سند ازدواج متوفی (در صورت تأهل): اگر متوفی متأهل بوده باشد، ارائه عقدنامه یا سند ازدواج برای تعیین وضعیت همسر به عنوان یکی از وراث ضروری است.

مدارک اختصاصی برای روش سنتی (شورای حل اختلاف)

در مسیر سنتی و برای متوفیانی که قبل از تاریخ ۳ مرداد ۱۴۰۴ فوت شده اند، علاوه بر مدارک مشترک، موارد دیگری نیز باید تهیه شوند:

• استشهادیه محضری: این مدرک بسیار مهم است و باید با حضور حداقل دو شاهد (ترجیحاً از معتمدین محلی که متوفی و ورثه را می شناسند و نسبت فامیلی با ورثه ندارند) در یکی از دفاتر اسناد رسمی تنظیم و تأیید شود. در این استشهادیه، شهود باید گواهی دهند که ورثه ذکر شده در دادخواست، تنها وراث قانونی متوفی هستند.
• فرم مخصوص درخواست حصر وراثت: این فرم در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا شوراهای حل اختلاف قابل دریافت است و ورثه باید آن را با دقت تکمیل کنند.
• وصیت نامه رسمی (در صورت وجود): اگر متوفی وصیت نامه رسمی (تنظیم شده در دفتر اسناد رسمی) داشته باشد، ارائه آن الزامی است. وصیت نامه عادی، بدون تأیید دادگاه، در این مرحله قابل استناد نیست.

مدارک اختصاصی برای روش آنلاین (verasat.ncr.ir)

سامانه verasat.ncr.ir به دلیل اتصال به بانک اطلاعاتی ثبت احوال و دیگر نهادها، بخش عمده ای از مدارک را به صورت خودکار استخراج می کند و نیاز به ارائه فیزیکی بسیاری از اسناد را از بین می برد. با این حال:

• وصیت نامه رسمی: در صورت وجود وصیت نامه رسمی، ممکن است لازم باشد اطلاعات مربوط به آن یا حتی خود سند در سامانه بارگذاری شود تا در محاسبه سهم الارث و تقسیم ترکه لحاظ گردد.
• سایر مستندات: در موارد خاص، ممکن است سامانه برای اطمینان بیشتر یا حل ابهامات، از ورثه درخواست ارائه اسناد یا توضیحات تکمیلی کند.

هزینه ها و مدت زمان دریافت گواهی انحصار وراثت

آگاهی از هزینه ها و زمان بندی فرآیند انحصار وراثت، به ورثه کمک می کند تا برنامه ریزی بهتری داشته باشند. این دو عامل نیز بسته به روش انتخابی (سنتی یا آنلاین) و پیچیدگی پرونده، متفاوت خواهند بود.

هزینه های دریافت گواهی انحصار وراثت

هزینه های مربوط به اخذ برگه انحصار وراثت شامل موارد مختلفی است که در روش سنتی پررنگ تر هستند:

• هزینه دادخواست (در روش سنتی): ورثه باید برای ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی، مبلغی را به عنوان هزینه دادرسی پرداخت کنند. این مبلغ هر سال توسط قوه قضائیه تعیین می شود.
• هزینه نشر آگهی در روزنامه (برای انحصار وراثت نامحدود): اگر پرونده نیاز به نشر آگهی در روزنامه کثیرالانتشار داشته باشد، هزینه آن بر عهده ورثه خواهد بود. این هزینه بر اساس تعرفه روزنامه ها متغیر است.
• هزینه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: برای ثبت و پیگیری پرونده از طریق این دفاتر، مبلغی به عنوان کارمزد دریافت می شود.
• هزینه استشهادیه محضری: تنظیم استشهادیه و تأیید آن در دفتر اسناد رسمی نیز شامل هزینه ای است که باید توسط ورثه پرداخت شود.
• هزینه های مربوط به وکیل (در صورت استفاده): اگر ورثه تصمیم به اخذ وکیل بگیرند، حق الوکاله وکیل نیز به هزینه های فوق اضافه خواهد شد.
• توضیح: مقایسه هزینه های روش آنلاین و سنتی: در روش آنلاین از طریق سامانه verasat.ncr.ir، بسیاری از این هزینه ها (مانند دادخواست، نشر آگهی و استشهادیه محضری) به دلیل خودکار بودن فرآیند، حذف می شوند. این روش به طور قابل توجهی منجر به صرفه جویی در زمان و هزینه ورثه می گردد.

مدت زمان دریافت گواهی انحصار وراثت

مدت زمان لازم برای صدور گواهی انحصار وراثت، می تواند از چند هفته تا چند ماه متغیر باشد:

• روش سنتی (شورای حل اختلاف): در این روش، بسته به پیچیدگی پرونده، کامل بودن مدارک، و لزوم نشر آگهی، فرآیند معمولاً ۱ الی ۳ ماه به طول می انجامد. نشر آگهی به تنهایی یک ماه زمان بر است و مراحل اداری و بررسی پرونده نیز زمان بر خواهد بود.
• روش آنلاین (verasat.ncr.ir): یکی از بزرگترین مزایای روش آنلاین، سرعت بالای آن است. طبق قانون، گواهی انحصار وراثت برای متوفیان پس از ۳ مرداد ۱۴۰۴، ظرف ۲۰ روز پس از ثبت فوت متوفی به صورت خودکار صادر می شود. این زمان بندی به طور چشمگیری فرآیند را تسریع می بخشد.

نحوه اعتراض به گواهی انحصار وراثت صادر شده

گاهی اوقات ممکن است پس از صدور برگه انحصار وراثت، یکی از ورثه یا اشخاص ذینفع، به محتوای آن اعتراض داشته باشد. این اعتراض یک حق قانونی است که به منظور حفظ حقوق تمامی افراد مرتبط با ترکه متوفی پیش بینی شده است. شناخت دلایل رایج اعتراض، مهلت قانونی و مرجع رسیدگی به آن، اهمیت زیادی دارد.

دلایل رایج اعتراض به گواهی انحصار وراثت

اعتراض به گواهی انحصار وراثت می تواند بر اساس دلایل مختلفی صورت گیرد که برخی از آن ها عبارت اند از:

• عدم ذکر صحیح وراث قانونی: ممکن است نام یکی از وراث قانونی در گواهی ذکر نشده باشد یا برعکس، نام فردی که وارث نیست، به اشتباه در گواهی درج شده باشد.
• اشتباه در تعیین سهم الارث: گاهی اوقات، محاسبات سهم الارث بر اساس قانون و شرع به درستی انجام نشده و سهم یکی از وراث کمتر یا بیشتر از حد قانونی تعیین شده است.
• وجود وصیت نامه معتبر که مورد توجه قرار نگرفته است: اگر متوفی وصیت نامه رسمی و معتبری داشته که در زمان صدور گواهی نادیده گرفته شده باشد، می توان به آن اعتراض کرد.
• خطا در اطلاعات هویتی متوفی یا وراث: اشتباهاتی مانند نام، نام خانوادگی، کد ملی یا تاریخ فوت می تواند مبنای اعتراض باشد.
• وجود بدهی یا طلب متوفی که در نظر گرفته نشده است: اگر اطلاعاتی در خصوص بدهی ها یا مطالبات متوفی وجود داشته باشد که در فرآیند تقسیم ترکه نادیده گرفته شده، ذینفعان می توانند اعتراض کنند.

مهلت قانونی اعتراض

مهلت قانونی برای اعتراض به گواهی انحصار وراثت، ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ گواهی به ورثه یا ذینفعان است. رعایت این مهلت بسیار حیاتی است، زیرا پس از انقضای آن، اعتراض به راحتی پذیرفته نخواهد شد، مگر اینکه معترض بتواند دلایل موجهی (مانند عدم اطلاع از صدور گواهی یا کشف مدارک جدید و حیاتی) برای تأخیر خود ارائه کند.

مرجع رسیدگی

مرجع رسیدگی به اعتراضات، بسته به روش صدور گواهی متفاوت است:

• برای گواهی های صادر شده از شورای حل اختلاف (روش سنتی): اعتراض باید به همان شعبه شورای حل اختلاف صادرکننده گواهی یا دادگاه حقوقی (در صورت ارجاع) ارائه شود.
• برای گواهی های صادر شده از سامانه verasat.ncr.ir (روش آنلاین): اعتراض باید از طریق خود سامانه verasat.ncr.ir ثبت شود و به هیئت حل اختلاف ثبت احوال (یا هیئت های مشابه که برای این منظور پیش بینی شده اند) ارجاع می گردد.

مراحل اعتراض (برای هر دو روش)

1. تنظیم لایحه اعتراض: معترض باید یک لایحه اعتراض (درخواست) تنظیم کند که در آن دلایل اعتراض به همراه مستندات و مدارک قانونی به صورت واضح و مستدل ذکر شده باشد.
2. ثبت اعتراض در مرجع مربوطه: لایحه اعتراض باید در مهلت قانونی به مرجع صالح (شورای حل اختلاف یا سامانه verasat.ncr.ir) ثبت شود. در روش سنتی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و در روش آنلاین از طریق بخش مربوطه در سامانه اقدام می شود.
3. رسیدگی و تصمیم گیری: مرجع رسیدگی کننده، پس از بررسی لایحه و مدارک ارائه شده، و در صورت لزوم، با برگزاری جلسات حضوری و استماع اظهارات طرفین، به اعتراض رسیدگی کرده و تصمیم مقتضی را اتخاذ می کند.
4. امکان تجدیدنظرخواهی: اگر معترض یا سایر ذینفعان به تصمیم اولیه مرجع رسیدگی کننده اعتراض داشته باشند، می توانند ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی، نسبت به آن در دادگاه صالح تجدیدنظرخواهی کنند.

اعتراض به گواهی انحصار وراثت، راهی قانونی برای تصحیح هرگونه اشتباه یا نادیده گرفتن حقوق ذینفعان است و تضمین می کند که فرآیند تقسیم ترکه، عادلانه و مطابق با موازین قانونی صورت پذیرد.

نکات مهم و راهنمایی های کاربردی برای انحصار وراثت

در کنار مراحل و مدارک اصلی، دانستن برخی نکات و پاسخ به سوالات رایج می تواند فرآیند دریافت برگه انحصار وراثت را برای ورثه آسان تر کند و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری نماید.

آیا برای دریافت برگه انحصار وراثت نیاز به وکیل است؟

خیر، از نظر قانونی الزامی برای استفاده از وکیل در فرآیند انحصار وراثت وجود ندارد و ورثه می توانند شخصاً این مراحل را طی کنند. اما بهره مندی از خدمات وکیل یا مشاور حقوقی، به خصوص در پرونده های پیچیده یا در صورت عدم همکاری یکی از ورثه، مزایای قابل توجهی دارد. وکیل می تواند به سرعت و دقت پرونده کمک کند، از بروز اشتباهات حقوقی جلوگیری نماید و در صورت لزوم، در مراحل اعتراض یا رفع اختلافات، نقش مؤثری ایفا کند. تجربه نشان داده که حضور وکیل، بار روانی ورثه را نیز کاهش می دهد.

اگر یکی از وراث همکاری نکند، تکلیف چیست؟

در صورتی که یکی از ورثه برای دریافت گواهی انحصار وراثت همکاری نکند (مثلاً مدارک خود را ارائه ندهد یا حاضر به امضای دادخواست نشود)، سایر ورثه می توانند به تنهایی و بدون نیاز به موافقت او، برای دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام کنند. در این حالت، دادخواست به طرفیت وراثی که همکاری نمی کنند، تنظیم و به مرجع قضایی ارائه می شود. پس از صدور گواهی، ورثه غایب نیز مشمول حقوق خود خواهند شد.

آیا گواهی انحصار وراثت تاریخ انقضا دارد؟

خیر، گواهی انحصار وراثت یک سند حقوقی دائم است و تاریخ انقضا ندارد. پس از صدور، همواره معتبر باقی می ماند و می توان برای انجام امور حقوقی مربوط به ترکه متوفی از آن استفاده کرد. با این حال، باید توجه داشت که تقسیم عملی ارث ممکن است نیاز به اقدامات حقوقی و ثبتی دیگری داشته باشد که خود دارای مهلت های مشخصی هستند.

تفاوت اصلی بین سامانه verasat.ncr.ir و sahim.sabteahval.ir چیست؟

تفاوت اصلی این دو سامانه در کاربرد و زمان بندی آن ها است. سامانه verasat.ncr.ir (سازمان ثبت احوال با همکاری قوه قضائیه) به عنوان مرجع اصلی صدور خودکار و الکترونیکی گواهی انحصار وراثت برای متوفیان «از ۳ مرداد ۱۴۰۴ به بعد» عمل می کند. در مقابل، سامانه sahim.sabteahval.ir (سامانه سهیم ثبت احوال) بیشتر در فرآیند سنتی و برای متوفیان «قبل از ۳ مرداد ۱۴۰۴» کاربرد دارد، به این صورت که امکان ثبت برخی اطلاعات هویتی و پیگیری های اولیه را فراهم می کند، اما صدور نهایی گواهی همچنان از طریق شورای حل اختلاف صورت می گیرد.

چه مواردی باعث طولانی شدن فرآیند انحصار وراثت می شود؟

طولانی شدن فرآیند انحصار وراثت می تواند دلایل متعددی داشته باشد، از جمله:

• ناقص بودن مدارک و نیاز به تکمیل آن ها.
• وجود اختلافات بین ورثه در خصوص نحوه تقسیم یا شناسایی دارایی ها.
• وجود وصیت نامه عادی و نیاز به تأیید اعتبار آن در دادگاه.
• اعتراض به گواهی صادر شده و نیاز به بررسی مجدد.
• پیچیدگی دارایی های متوفی (مانند املاک متعدد، سهام در شرکت های مختلف).
• تأخیر در نشر آگهی (برای انحصار وراثت نامحدود) یا عدم پیگیری به موقع.

آیا می توان قبل از فوت متوفی برای انحصار وراثت اقدام کرد؟

خیر، فرآیند انحصار وراثت تنها پس از فوت شخص آغاز می شود. این گواهی به منظور تعیین تکلیف دارایی های فرد پس از مرگ اوست و تا زمانی که فرد زنده است، نیازی به این گواهی نیست. افراد می توانند در زمان حیات خود، با تنظیم وصیت نامه رسمی، در خصوص تقسیم بخشی از اموال خود پس از فوت تعیین تکلیف کنند.

گواهی انحصار وراثت برای اتباع خارجی چگونه صادر می شود؟

صدور گواهی انحصار وراثت برای اتباع خارجی که در ایران فوت کرده اند یا اموالی در ایران دارند، می تواند پیچیده تر باشد. در این موارد، قوانین مربوط به تعارض قوانین، محل اقامت متوفی، محل وقوع اموال و تابعیت ورثه نقش ایفا می کنند. معمولاً این فرآیند از طریق مراجع قضایی جمهوری اسلامی ایران و با استناد به قوانین بین المللی و یا معاهدات دوجانبه صورت می گیرد و اغلب نیاز به کمک وکیل متخصص در امور بین الملل و ارائه مدارک تأیید شده از سفارتخانه یا کنسولگری کشور متبوع است.

نتیجه گیری

در نهایت، آگاهی از چگونگی دریافت برگه انحصار وراثت و مسیرهای گوناگون آن، از جمله نکات کلیدی برای ورثه و ذینفعان است. این گواهی نه تنها یک سند قانونی برای تقسیم دارایی هاست، بلکه تضمین کننده حقوق تمامی وراث و شفافیت در امور مالی به جامانده از متوفی است. با تغییرات اخیر و راه اندازی سامانه های آنلاین، فرآیندها ساده تر و سریع تر شده اند، اما شناخت دقیق جزئیات و تفاوت ها برای متوفیان قبل و بعد از ۳ مرداد ۱۴۰۴ همچنان ضروری است.

توصیه می شود قبل از هر اقدامی، این راهنمای جامع را به دقت مطالعه کرده و با جمع آوری کامل مدارک، از طولانی شدن فرآیندها جلوگیری کنید. استفاده از سامانه های آنلاین مانند verasat.ncr.ir نه تنها سرعت عمل را افزایش می دهد، بلکه هزینه ها و مراجعات حضوری را به حداقل می رساند. در مواردی که پرونده پیچیدگی های خاصی دارد یا اختلافات میان ورثه وجود دارد، مشاوره با متخصصین حقوقی و وکلای باتجربه می تواند راهگشا باشد و به شما کمک کند تا این مسیر حساس را با اطمینان و کمترین دغدغه طی کنید.