انواع قالب بتن
قالب بتن استاندارد چه ویژگی هایی دارد؟
با توجه به اینکه بتن از متریال هایی مثل ماسه، شن، سیمان و آب تشکیل می شود بسیار روان و شکل پذیر می باشد. به همین دلیل وجود قالب های بتنی در محل ساختمان بسیار حائز اهمیت می باشد. البته برای اینکه بتن، شکل و ابعاد مورد نظر را بگیرد انتخاب قالب و متریال اولیه آن بسیار مهم است. لذا در زمان انتخاب قالب بتن باید دقت کنید مواد این سازه از سه اصل کیفیت، مقرون به صرفه بودن و ایمنی برخوردار باشند.
قالب بندی استاندارد سبب می شود هیچ عامل خارجی مثل تنش بر روی بتن‌ها تاثیر نگذارد و مقاومت بتن کم نشود. البته برای این سوال که چرا قالب بندی بتن انجام می گیرد دلایل دیگری هم وجود دارد که عبارتند از:
- قالب های بتنی مانع از کم شدن رطوبت بتن می شود.
- قالب بندی بتن به ایجاد یک عایق بندی خوب در محل ساختمان کمک می کند.
- این نوع قالب بندی مانع از حرکت و جابجایی اجزای داخل بتن نظیر میلگردها می شود.
- قالب بندی از ورود تنش های مکانیکی به بتن جلوگیری می کند.
- یکی از بهترین راهکارها برای جلوگیری از نشت شیره بتن استفاده از قالب بندی بتن است.
کیفیت قالب بتن
چند فاکتور مهم در کیفیت قالب بتن دخیل هستند و کارایی مناسب بتن را به همراه می‌آورند. این عوامل عبارتند از:
- مقاومت قالب بتن
- صلبیت قالب بتن
- مقاومت در برابر ضربه قالب بتن
- دوام قالب بتن
- وزن قالب بتن
مقاومت قالب بتن
مقاومت و استحکام متریال های تشکیل دهنده قالب بندی بتن باید به گونه ای باشد که هر نوع نیرو و فشار خارجی را تحمل کند. این فاکتور، ایمنی قالب را هم تضمین می کند.
صلبیت قالب بتن
با توجه به اینکه بتن یک ماده بسیار سنگین است صلبیت قالب بندی بتن باید به گونه ای باشد که زیر این بار وارده، خم نشود. حتی اگر چنین جابجایی در سازه صورت گیرد باید خیلی کم و قابل پیش بینی باشد. چرا که اگر این تغییر شکل و جابجایی وسیع باشد تاثیر زیادی بر سطح انحراف بتن می گذارد. لذا برای تشخیص مقدار و مکان این انحرافات باید صلبیت ماده تشکیل دهنده قالب ثابت باشد.
مقاومت قالب بتن در برابر ضربه
ساخت این قالب ها باید به گونه ای باشد که نه تنها در برابر ضربه و آسیب دیدن مقاوم باشند بلکه هیچ تکه ای از قالب، جدا و یا ریخته نشود. برای اطمینان از این ویژگی باید نحوه ریزش متریال های سازنده قالب بررسی و تعیین شود. البته باید این نکته را یادآوری کنیم در زمان ساخت این قالب ها و برای افزایش ایمنی، انتخاب مواد شکل پذیر اهمیت بیشتری نسبت به مواد شکننده دارند.
دوام قالب بتن
دوام قالب های بتنی یکی از مهمترین ویژگی های یک قالب خوب است. چرا که هم صرفه اقتصادی دارد و هم کیفیت آن را تضمین می کند و سبب می شود از قالب مجددا استفاده کرد. با توجه به اینکه معمولا قالب های بتنی را در محیط باز می سازند و در فواصل تولید و اتصال سایر اجزا، این سازه تحت شرایط محیطی و در معرض هوا قرار دارد انتظار می رود این سازه و صفحات داخلی آن از موادی ساخته شوند که در برابر عوامل محیطی نظیر باد، باران، رطوبت، نور مستقیم خورشید، خوردگی، هوازدگی و … مقاوم باشند و کمتر تجزیه شوند.
از طرف دیگر، دوام و مقاومت این قالب در برابر گرما و سرما بسیار مهم است. چرا که سرمای شدید سبب یخ زدن آب درون بتن و کاهش گیرش بتن می شود. لذا عایق حرارتی بودن مواد تشکیل دهنده قالب نیز بسیار مهم می باشد. این فاکتور سبب شده دمای بتن تا زمان گیرش، آنچنان تغییر نکند.
معمولا سرهم کردن قطعات و اجزای قالب بندی بتن با کمک نیروی دست انجام می گیرد. طبیعتا اگر وزن این قطعات و اجزا سنگین باشد و نیروهای انسانی نتوانند آن ها را جابجا و به هم متصل کنند نیازمند جرثقیل می باشید. بنابراین اگر می خواهید هزینه این پروژه، اقتصادی تر باشد اجزا و قطعات قالب را به گونه ای تولید کنید که وزن مناسبی داشته باشد تا کارکنان با نیروی دست بتوانند آنها را جابجا کنند.
انواع قالب‌های بتن
قالب‌های بتنی در انواع مختلف با جنس‌های گوناگون در بازار ارائه می‌شود. جنس قالب بتن می‌تواند پلاستیکی، چوبی، فولادی و حتی در شرایطی می‌تواند از جنس مصالح بنایی باشد. انواع قالب‌های بتن‌ریزی در زیر شرح شده است:
قالب‌های فلزی بتن
این نوع از قالب‌ها جز رایج‌ترین و پرکاربردترین نوع قالب‌ها محسوب می‌شود. در واقع استفاده از آنها بسیار ساده بوده و دیگر نیازی نیست تا کاربر قالب را در انداره‌های مورد نیاز برش بزند. در واقع این قالب‌ها توسط کارخانه‌ها و شرکت‌ها بطور کاملا آماده ساخته می‌شوند و در اندازه‌های مختلف بصورت اجاره و هم بصورت فروشی در اختیار مصرف کننده قرار می‌گیرد. اتصالات قالب‌های فلزی بتن می‌تواند با استفاده از پین، گوه و سنجاق انجام شود. قالب‌های فولادی بسیار با کیفیت و با دوام هستند. به طوریکه می‌توان از آنها سال‌ها استفاده کرد. از دیگر مزایای قالب های فلزی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- امکان استفاده چندین باره را دارند. به همین دلیل در پروژه های بزرگ عمرانی که نیاز است از یک قالب، چندین بار استفاده شود مصرف می گردد.
- سطح بتن بعد از بتن ریزی با این قالب بسیار صاف می باشد.
- عایق رطوبت و آب است.
- به راحتی نصب و یا جدا می گردد.
- قابلیت استفاده چندین باره دارد.
- سرعت ساختمان سازی را افزایش داده به همین دلیل به صرفه جویی زمان کمک می کنند.
- قابلیت استفاده با انواع داربست ها را دارد.
- در برابر آتش سوزی مقاوم است.
قالب‌های چوبی بتن
این نوع از قالب‌ها در گذشته بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفت. قالب‌های چوبی متشکل از یک صفحه چوبی کف و صفحات جانبی کناری که به وسیله گوه، سنجاق، بست‌ها و… متصل می‌شوند. قالب بندی در این نوع از قالب‌ها به نیروی کار زیادی نیاز داشته بنابراین نسبتا از هزینه بالایی برخوردار است. در حال حاضر از این نوع قالب‌ها به صورت محدود در بتن ریزی‌های سقف یا فنداسیون استفاده می‌شود. عمر این نوع از قالب‌ها کم است.
قالب‌های پلاستیکی بتن
این قالب‌های ساخته شده از پلیمر در برابر ضربه، رطوبت بسیار مقاوم هستند. به همین دلیل عمرمصرف این گونه از قالب‌ها زیاد است، بنابراین بارها می‌توان از آن استفاده کرد. بتن از سطح قالب‌های پلاستیکی نسبت به قالب‌های فلزی راحت‌تر جدا می‌شود. اتصالات قالب‌های پلاستیکی بتن می‌تواند با استفاده از گوه، سنجاق، بولت‌ها و… انجام گردد. نوعی از قالب‌های پلاستیکی بتن هستند که اتصالات آن بصورت اهرمی انجام می‌شود. در این گونه از قالب‌های پلیمری اهرم‌های قرمز رنگی روی قالب تعبیه شده تا با چرخاندن آن قالب‌ها به یکدیگر چفت شوند. استفاده از این قالب‌ها به شدت نیروکار را کاهش داده و بسیار مقرون به صرفه است. این قالب‌ها در بازار هم بصورت اجاره و هم بصورت فروشی عرضه می‌گردد.
قالب‌های آجری بتنی
این نوع از قالب‌ها در قالب بندی بتن فنداسیون رایج است. اتصالات قالب‌های آجری با استفاده از ملات‌ها و مصالح بنایی انجام می‌گردد. یکی از تفاوت‌های قالب‌های آجری با دیگر قالب‌ها، باقی ماندن آن در سطح فنداسیون است. البته همین موضوع سبب افزایش ظرفیت باربری فنداسون به علت افزایش ابعاد آن می‌گردد. این قالب‌ها یکبار مصرف هستند.
از مزایای قالب آجری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یکی از ارزان ترین مصالح برای قالب‌های بتنی بشمار می رود. این موضوع تاثیر زیادی بر روی انتخاب این متریال دارد.
- همیشه در دسترس است.
- نصب راحت و بدون دردسری دارد.
قالب‌های فایبرگلاس بتن
قالب‌های فایبرگلاس نسل جدیدی از قالب بتن محسوب می‌شود. از این نوع قالب جهت ساخت قطعات بتنی با اشکال پیچیده که نمی‌توان آنها را با دیگر قالب‌هایی چون قالب فلزی، چوبی، پلاستیکی و… ساخت، استفاده می‌شود. ساخت این‌گونه از قالب‌ها بطوری است که ابتدا طرح قالب مورد نظر روی چوب یا بلوک متریال تراشیده شده و سپس سطح مورد نظر با مواد شیمیایی، و لایه‌های پر می‌شود و سر انجام سطح قالب صیقل داده می‌شود. بعد از مدتی قالب سفت شده و می‌تواند به راحتی از سطح چوب یا بلوک متریال جدا شود. این گونه از قالب‌ها عمرمفید کمتری نسبت به قالب‌های فلزی و پلاستیکی دارند.
مزایای قالب های فایبرگلاس کدام است؟
از مزایای این قالب می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سبک وزنی فوق العاده ای دارند. به گونه ای که دو کارگر می تواند می تواند آن را حمل کند.
- سرعت اجرای بالایی دارند و سبب صرفه جویی در زمان می شوند.
- نفوذ ناپذیر می باشند.
- تاثیر زیادی بر روی زیباسازی شکل و نمای بتن دارد.
- بهترین گزینه برای اجرای سطوح های منحنی می باشد.
- سطوح بتنی صافی ایجاد می کند.
- با این قالب نیاز نیست در زمان بتن ریزی، درزگیری ایجاد شود و به هیچ وجه شیره بتن نشت نمی کند.
قیمت قالب و قالب بندی بتن
- قیمت قالب‌های فلزی بتن به ابعاد،وزن و همچنین تعداد بولت‌ها و تجهیزات اتصالات قالب‌ها مثل تعداد پین، گوه، سنجاق و… بستگی دارد.
- قیمت قالب‌های چوبی به ابعاد ،نوع چوب،تعداد تجهیزات اتصالات بستگی دارد.
- قیمت قالب‌های فایبرگلاس به ابعاد قالب،شکل طرح شده قالب و جنس آن بستگی دارد.
- قیمت قالب‌های پلاستیکی به ابعاد و تجهیزات مورد نیاز جهت اتصال قالب‌ها بستگی دارد.
- هزینه‌های قالب بندی نسبت به متراژ سطح و تعداد کارگران مورد نیاز بستگی دارد.
تجهیزات و ابزار قالب بندی بتن
پین و گوه: برای اتصال قالب‌ها به هم از پین و گوه استفاده می‌شود.
میان بولت: از میان بولت‌ها برای چفت و محکم کردن دو قالب بهم، و کنترل فشارهای جانبی استفاده می‌شود. میان بولت‌ها در انواع مختلف پلاستیکی، چدنی و فنری در بازار ارائه می‌شوند. میان بولت‌ها در قالب بتن جایگذاری شده و سپس یک بولت از داخل آن می‌گذرد. سپس عملیات قالب‌بندی و بتن ریزی انجام می‌گردد. در نهایت با سخت شدن بتن، قالب‌ها و بولت برداشته می‌شود. اما میان بولت آب بندی درون بتن باقی می‌ماند.
شمع : از شمع یل پایه اطمینان برای کنترل وزن قالب بتن،خیز و … استفاده می‌شود.
داربست : از داربست برای دسترسی به ارتفاعات و همچنین قالب‌بندی تیر استفاده می‌شود.
پشت بند: برای جلوگیری از اعوجاج قالب‌ها و همچنین کنترل فشارهای جانبی بتن به ترتیب می‌توان از پشت بندهای افقی و عمودی استفاده نمود. پشت بندهای افقی می‌توانند از لوله داربست‌هایی به قطر 5 سانتی متری باشند. همچنین می‌توان برای ارتفاعی کمتر از 2 متر از دو شاخه لوله داربست با قطر 5 سانتی متر در کنارهم به عنوان پشت بندهای عمودی نیز استفاده نمود. اگر ارتفاع از 2 متر بالاتر باشد باید از سولجر جهت پشت بندهای عمودی استفاده کرد.
دستکش : کارگران باید برای جلوگیری از آسیب حتما نکات ایمنی چون دستکش را رعایت کنند.