اقلیم ایرانی یا عراقی و اردنی؟ / تغییرات اقلیمی روندی طولانی و مخرب

احد وظیفه در گفت وگو با سی وی نت با اشاره به ناپایداری های اقلیمی اخیر در کشورهای منطقه تأکید کرد: پدیده هایی مانند بارش برف در مناطق گرم و خشک عربستان مصداق تغییر اقلیم نیستند و تنها نوسانات کوتاه مدت اقلیمی به شمار می آید که مربوط به عبور یک سامانه یا نفوذ هوای سرد از جنوب است. در واقع شرایط میانگین بلندمدت یک منطقه را نمی توان با یک یا چند روز خاص ارزیابی کرد.

به گفته وظیفه در تهران نیز هم ممکن است یک سال برف سنگین ببارد و سالی دما به زیر صفر نرود. این ها نوسانات کوتاه مدتی هستند که نباید با روندهای اقلیمی اشتباه گرفته شود.

وی با ذکر مثالی افزود: تهران زمستان سال گذشته در اسفندماه یک هفته دمای منفی پنج یا شش درجه را تجربه کرد در حالی که هفته قبل آن کمینه دما حدود ۴ تا ۸ درجه بود. این تغییرات نشان دهنده نوسانات کوتاه مدت است البته تغییر اقلیم باعث شده که روندها تغییر کنند. بر همین اساس با نگاه به میانگین ۵۰ سال گذشته در مجموع سال های کم بارش بیشتر شده است.

وظیفه با بیان اینکه اقلیم از میانگین بلندمدت شرایط جوی و زمینی شکل می گیرد تصریح کرد: نوسانات آب و هوایی کشور ما سالانه به دلیل قرار گرفتن روی فلات ایران و مجاورت با رشته کوه هایی چون البرز و زاگرس قابل توجه است اما تغییرات اقلیمی موجب شده است که روند کلی تغییر کند. تعداد سال های کم بارش در حال افزایش است در نتیجه ترسالی ها کمتر شده است.

به گفته وی آنچه که اقلیم را می سازد میانگین های سالانه و بلندمدت است. این میانگین ها نشان می دهد که روند آب و هوا چگونه تغییر می کنند که در حال حاضر روند دما افزایشی است و کشور به سمت خشک تر شدن پیش می رود البته هر منطقه دارای شرایط خاص خود است. به عنوان مثال امسال وضعیت بارندگی در گیلان و مازندران خیلی خوب بوده ولی ممکن است سال بعد شرایط برعکس شود و تهران وضعیت بهتری پیدا کند.

رئیس مرکز ملی تغییر اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی با بیان اینکه ۱۰ سال گذشته از گرم ترین سال های ثبت شده در تاریخ اقلیم جهان بودند گفت: دمای مناطق قطبی در این دوره در مقایسه با دوران پیش از صنعتی شدن تا ۴ یا ۵ درجه افزایش پیدا کرده و میزان یخ های قطبی به کمترین حد خود رسیده است. یکی از نشانه های مهم تغییر اقلیم ذوب شدن یخچال های طبیعی است.

وظیفه ادامه داد: در گذشته در رشته کوه های البرز و زاگرس یخچال های طبیعی فراوانی وجود داشت که امروز تقریباً تمام آن ها از بین رفته اند. تنها بخش هایی از یخچال ها در قله هایی مثل دماوند علم کوه و علم چال در شمال استان البرز و قزوین باقی مانده است. در سبلان نیز شاید تکه کوچکی باقی مانده باشد اما به طور کلی دیگر یخچال طبیعی پایداری که سراسر تابستان را دوام بیاورد وجود ندارد. 

وی تاکید کرد: اقلیم هر منطقه با توجه به ویژگی های جغرافیایی خودش منحصر به فرد است. اقلیم ترکیبی از عوامل آب وهوایی و شرایط زمین شناختی مانند کوه دشت بیابان رودخانه و… است و نمی توان گفت دو منطقه دقیقاً اقلیمی مشابه دارند با این حال اگر بخواهیم روندها را بررسی کنیم می بینیم که اقلیم کشورهای عرض های میانی به تدریج در حال تبدیل شدن به اقلیم کشورهایی است که در جنوب آن ها قرار دارند.

احد وظیفه درباره تغییرات پوشش گیاهی نیز گفت: پدیده مهاجرت گونه های گیاهی یکی از نمودهای تغییر اقلیم است. گیاهانی که چهار یا پنج دهه پیش تر فقط در ارتفاعات ۲۰۰۰ متری می روییدند اکنون در ارتفاع ۲۰۰ تا ۵۰۰ متری هم رشد می کنند. گونه های گیاهی نیز به دلیل تغییرات آب و هوایی جابه جا می شوند.

وی با انتقاد از رفتارهای انسانی در مدیریت منابع طبیعی و تاثیر آن بر تسریع تغییرات اقلیمی افزود: فعالیت های انسانی مانند کشاورزی سنتی و برداشت بی رویه از سفره های زیرزمینی فشار سنگینی بر اکوسیستم وارد می کند. در مناطقی مثل ایران که کشاورزی گسترده و سنتی داریم مصرف منابع آبی بسیار بالاست. برداشت بی رویه از سفره های زیرزمینی باعث شده که حتی در سال هایی که بارش به سطح نرمال هم می رسد باز هم ذخایر آبی کشور کاهش پیدا کند این در حالیست که در برخی کشورها میزان برداشت آب از منابع طبیعی بیشتر از ۲۰ درصد ظرفیت تجدیدپذیر آن ها نیست و به همین دلیل اقلیم آن مناطق پایدارتر باقی مانده است.

وظیفه افزود: عرض پایین تر ایران امارات سپس عربستان است. پس از آن مناطق استوایی قرار دارد که شرایط خاص خود را دارد.

رئیس مرکز ملی تغییر اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی در ادامه گفت: تغییرات اقلیمی به گونه ای عمل می کند که اقلیم کشورهای شمالی تر به سمت ویژگی های اقلیمی کشورهای جنوبی تر حرکت کند. به عنوان مثال ایران که پیش تر میانگین بارندگی سالانه اش حدود ۲۵۰ میلی متر بود اکنون به تدریج در حال نزدیک شدن به شرایط اقلیمی عراق است که بارندگی اش حدود ۱۵۰ میلی متر است. به همین ترتیب عراق نیز ممکن است در آینده شرایطی مشابه اردن پیدا کند که اقلیم خشک تری دارد. کلاس اقلیمی ایران به سمت اقلیم عراق حرکت می کند. شرایط اقلیمی محدودتر و خشن تر جنوبی به عرض های شمالی تر می رسد یعنی عرض های جغرافیایی خشک تر در حال گسترش به شمال هستند.

ضیاییان تاکید کرد: روند تغییرات اقلیمی طی بازه های زمانی طولانی اتفاق می افتد و نمی توان آن را در چند سال مشاهده کرد.

وی با اشاره به داده های اقلیمی ۵۰ سال گذشته گفت: میانگین بارش ایران از حدود ۲۵۰ تا ۲۶۰ میلی متر در گذشته در دهه اخیر به حدود ۲۰۰ میلی متر کاهش یافته است. این کاهش ۵۰ میلی متری در سطح سرزمینی معادل یک میلیون و ۶۴۸ هزار کیلومتر مربع به معنای افت چندین میلیارد متر مکعب منابع آبی تجدیدپذیر است.

به گفته وظیفه منابع آبی تجدیدپذیر کشور نیز کاهش یافته و هم زمان با افزایش دما تبخیر نیز تشدید شده است که هر درجه افزایش دما باعث افزایش تبخیر به میزان ۷ درصد می شود.

رئیس مرکز ملی تغییر اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی درباره نقش انسان در تشدید بحران اقلیم گفت: انسان بخشی از طبیعت است اما زمانی که بدون توجه به ظرفیت های اقلیمی فعالیت های توسعه ای صنعتی کشاورزی و شهرسازی گسترش یابد طبیعت دچار اختلال می شود. این اختلال در نهایت با شدت بیشتر به جامعه انسانی بازمی گردد جنگل ها خشک می شوند آتش سوزی افزایش می یابد و در نهایت زمین به بیابان تبدیل می شود.

ضیاییان در پایان تاکید کرد: برای رسیدن به توسعه پایدار باید انسان و فعالیت هایش نیز جزئی از راه حل در نظر گرفته شود. هر برنامه توسعه ای باید بر پایه شناخت دقیق پتانسیل های اقلیمی تدوین شود تا از تخریب بیشتر سرزمین جلوگیری و ایران را به سمت پایداری اقلیمی هدایت کند.

انتهای پیام